Lưu Trọng Lư là nhà thơ tiên phong của phong trào Thơ Mới. Ông đã góp phần quan trọng vào việc cách tân thơ ca, giải phóng khỏi tính quy phạm chặt chẽ và hệ thống ước lệ có tính "phi ngã" của thi ca cổ điển. Trong Thơ Mới, người ta thường nhắc đến Thế Lữ với vai trò là "chủ soái", đến Xuân Diệu như một "kẻ du kích" trên thi đàn, đến Hàn Mặc Tử như một "ngôi sao băng lạ", đến Chế Lan Viên với "một linh hồn nhỏ/ Mang mang thiên cổ sầu"... thì Lưu Trọng Lư dường như bị lãng quên. Nhưng nếu ai đó đã từng say mê những bài thơ tình của Thế Lữ, đã từng rùng mình bởi những hình ảnh ma quái trong thơ Hàn Mặc Tử, đã từng rơi nước mắt trước những dòng thơ thế phận đầy chua xót của Chế Lan Viên: "Tôi cũng như chàng trai làng ấy/ Đêm đêm thổn thức bên đường gần/ Nghe tiếng trống cầm canh còn vọng mãi/ Trống dội về tim... trống dồn tuế tuế..." ("Xuân về") thì cũng khó có thể thờ ơ với "Nắng mới" của Lưu Trọng Lư.
Bài thơ là nỗi nhớ da diết của người con xa quê, nỗi nhớ mẹ và niềm xót thương vô bờ bến mỗi lần nắng mới về.
"Mỗi lần nắng mới hắt bên song,
Xao xác, gà trưa gáy não nùng,
Lòng rượi buồn theo thời dĩ vãng,
Chập chờn sống lại những ngày không."
Ngay từ đầu bài thơ, tác giả đã sử dụng cụm từ chỉ thời gian "mỗi lần". Từ khi bước chân ra khỏi ngôi nhà thân thuộc, tác giả chưa một lần nhìn thấy cảnh tượng "nắng mới hắt bên song". Chỉ cần nhớ lại thôi đã thấy lưu luyến khôn nguôi, mà ở đây tác giả còn được chứng kiến khung cảnh ngay trước mắt. Cái se lạnh của mùa đông vẫn còn vương lại, cộng thêm làn nắng mới trải đầy trời khiến thiên nhiên càng trở nên mơ màng, huyền ảo. Nắng len lỏi vào từng kẽ lá, chiếu xuống nền sân nhà rồi hắt lên tường, lên cửa, lên cả bức tranh ngày xưa. Bức tranh ấy có người chị đang đứng dựa cửa, có người mẹ đang ngồi nhìn ra cửa sổ với ánh mắt dịu dàng, bao dung. Ánh mắt ấy như dõi theo từng bước chân của những đứa con đang lớn dần, đang bay nhảy với cuộc đời rộng lớn. Chỉ cần một hành động nhỏ bé thôi cũng đủ để níu kéo tất cả về những ngày xưa.
Thế nhưng, dù muốn dù không thì thời gian vẫn cứ chảy ngược về xuôi, tuổi thơ tươi đẹp nào rồi cũng phải lớn, cũng phải rời xa vòng tay ấm áp của mẹ cha để đến với trường lớp, bè bạn. Người con trong bài thơ cũng vậy, anh không thể chống lại quy luật của vòng xoáy thời gian tàn nhẫn. Anh chỉ có thể gửi lòng mình về miền quá khứ, gửi nỗi nhớ thương đến người mẹ già nơi quê nhà. Và mỗi lần nắng mới về, hình bóng mẹ lại chập chờn ẩn hiện trong tâm trí người con xa xứ:
"Tôi nhớ mẹ tôi thuở thiếu thời
Lúc người còn sống, tôi lên mười;
Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội,
Áo đỏ người đưa trước giậu phơi.
Hình dáng me tôi chửa xoá mờ
Hãy còn mường tượng lúc vào ra:
Nét cười đen nhánh sau tay áo
Trong ánh trưa hè trước giậu thưa."
Người mẹ xuất hiện trong những câu thơ tiếp theo thật rõ nét và sinh động. Tác giả cố gắng thuyết phục trí nhớ của mình, cố gắng tưởng tượng lại thật cụ thể hình ảnh người mẹ thuở thiếu thời. Đó là người mẹ hiền từ, dịu dàng và rất mực yêu thương con cái. Mỗi lần nắng mới về, mẹ lại khoác tấm áo đỏ, đem quần áo của gia đình ra phơi để con cái có những bộ quần áo thơm tho, sạch sẽ mặc. Màu đỏ của tấm áo hòa vào màu vàng của nắng tạo nên một khung cảnh tràn ngập sự ấm áp và hạnh phúc.
Dù không miêu tả trực tiếp người mẹ nhưng thông qua hình ảnh "nét cười đen nhánh", người đọc đều có thể hình dung được vẻ đẹp của người mẹ. Đó là nụ cười dịu dàng, tình cảm, yêu thương dành cho đứa con ở tuổi lên mười. Nụ cười ấy như một món quà tinh thần quý giá, sưởi ấm trái tim đứa trẻ giữa trời nắng mới gay gắt. Nó giúp xua tan mọi nỗi cô đơn, lạc lõng của người con khi nhớ về tuổi thơ, về gia đình.
Bài thơ kết thúc bằng hình ảnh "nắng mới" lặp lại ở câu thơ đầu. Nếu như nắng mới ở đầu bài thơ là tín hiệu gợi nhớ về những kỉ niệm xưa thì nắng mới ở cuối bài thơ lại là ngọn nguồn của nỗi nhớ nhung da diết. Nó giúp người con nhận ra rằng, mẹ chỉ còn là một bà lão già yếu, đang dần xa cách với mình. Không còn nữa người mẹ trẻ trung trong chiếc áo đỏ, không còn nữa những nụ cười ngọt ngào... Tất cả giờ chỉ còn là hoài niệm, là những dư âm về một thời quá khứ đẹp đẽ.
"Nắng mới" của Lưu Trọng Lư tuy không nói về tình mẫu tử một cách trực tiếp nhưng lại gây xúc động mạnh mẽ tới người đọc. Bởi bài thơ đã chạm đến tình cảm thiêng liêng nhất của mỗi người, đó là tình yêu thương, biết ơn sâu sắc với đấng sinh thành.