Nguyễn Du là đại thi hào dân tộc Việt Nam, danh nhân văn hóa thế giới. Truyện kiều là một tuyệt tác của ông được xem là đỉnh cao của ngôn từ và nghệ thuật. Đoạn trích "Kiều ở lầu ngưng bích" đã khắc họa tâm trạng của Thúy Kiều khi bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích qua ngoại cảnh và nội tâm của nhân vật.
Đoạn trích nằm ở phần thứ hai "Gia biến và lưu lạc". Sau khi bán mình cứu cha và em trai, Kiều bị Tú Bà đưa đến lầu Ngưng Bích, thực chất là giam lỏng nàng và sắp xếp Mã Giám Sinh đến mua nàng. Trong hoàn cảnh cô đơn một mình nơi đất khách quê người, Kiều sống trong tâm trạng cô đơn buồn tủi. Tám câu thơ đầu tiên là bức tranh tâm trạng của Thúy Kiều qua cách nhìn cảnh vật.
Trước khung cảnh vắng lặng, hoang vắng, mênh mông và thời gian buổi chiều tà man mác, lòng người dễ nặng trĩu những ưu tư. Kiều nhìn cảnh vật nhưng chính là đang oán thán cho thân phận của mình. Các từ láy "bát ngát", "đau đớn" làm nổi bật lên hoàn cảnh đáng thương của Kiều.
Nàng nhìn thấy ngọn nước mới xa, cánh buồm thấp thoáng trên mặt biển mênh mông mà liên tưởng tới con đường, sự nghiệp, tương lai mờ mịt của bản thân. Từ đó, nàng nghĩ đến thân phận của mình, tựa như chiếc cánh hoa bèo bọt nổi trôi, không biết cuộc đời sẽ đi về đâu.
Những câu thơ tiếp theo là dòng tâm trạng nhớ nhung của Kiều. Trước hết, nàng nhớ đến Kim Trọng. Trong hoàn cảnh này, nàng là người có lỗi, đã phụ bạc tình cảm của chàng Kim Trọng. Nghĩ đến đó, nàng lại càng xót xa, đau đớn. Nàng nhớ đến Kim Trọng với một tâm trạng vô cùng day dứt bởi lời thề nguyền dưới ánh trăng vẫn còn đó, mà tình nghĩa vợ chồng son sắt cũng chưa kịp trao đi.
Trong tâm trạng đau đớn vì tình yêu tan vỡ, Kiều càng thấm thía nỗi đau của một kiếp má đào bạc mệnh. Nàng xót xa cho thân phận của mình và thương cho Kim Trọng phải chờ đợi tin tức của nàng trong vô vọng. Những câu thơ tiếp theo, ta thấy được tấm lòng vị tha và hiếu thảo của Thúy Kiều.
Khi gia đình gặp nạn, Kiều đã quyết định bán mình chuộc cha và em trai. Nàng luôn cảm thấy ân hận vì đã phụ công sinh thành dưỡng dục của cha mẹ. Nàng nhớ về cha mẹ già yếu ở nhà, không ai chăm sóc, phụng dưỡng, không biết ai đang chăm sóc cho cha mẹ. Nàng lo lắng cho cha mẹ ngày đêm ngóng tin con.
Sau khi nhớ về gia đình và người yêu, Kiều bắt đầu suy nghĩ về số phận của mình. Nàng tự hỏi rằng liệu số phận của mình có giống như những bông hoa phiêu bạt, bị gió dập sóng dồi hay không. Nàng lo lắng cho tương lai mù mịt, không biết số phận sẽ đưa đẩy mình đến đâu.
Đoạn trích "Kiều ở lầu Ngưng Bích" đã khắc họa thành công tâm trạng của Thúy Kiều khi bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích. Qua đó, chúng ta thấy được vẻ đẹp tâm hồn của Kiều, một người con gái tài sắc vẹn toàn, giàu lòng vị tha và hiếu thảo.