viết bài văn nghị luận phân tích tác phẩm văn học : chí phèo

Nam Cao là nhà văn hiện thực lớn, là bậc thầy về truyện ngắn, có đóng góp to lớn vào quá trình hiện đại hóa văn xuôi Việt Nam nửa đầu thế kỉ XX. Ông được đánh giá là nhà văn lớn, nhà nhân đạo chủ nghĩa lớn, bởi ông luôn đứng về phía những con người nhỏ bé, bất hạnh, đấu tranh chống lại cái ác, bảo vệ quyền sống cho con người. Đặc biệt, ông còn mang đến cho độc giả một kiệt tác văn chương đó là truyện ngắn Chí Phèo.

Truyện ngắn Chí Phèo đã khắc họa thành công hình tượng nhân vật Chí Phèo, một nông dân lương thiện nhưng bị bần cùng hóa, lưu manh hóa, rồi cuối cùng trở thành "con quỷ dữ làng Vũ Đại". Qua đó, nhà văn lên án đanh thép xã hội tàn bạo, thối nát đã chà đạp lên quyền sống con người. Đồng thời, thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc khi nhìn nhận, đánh giá con người thấp kém, bị vùi dập và khơi dậy khả năng hướng thiện của họ.

Mở đầu tác phẩm, tác giả đã xây dựng nên một tình huống hết sức độc đáo. Đó là hình ảnh Chí Phèo vừa đi vừa chửi rủa cả làng Vũ Đại. Tên tuổi của Chí Phèo gắn liền với hình ảnh chiếc chai lảo đảo trong nắng gắt trưa chiều. Nhưng càng uống hắn càng tỉnh, can rượu vơi mà nỗi đau, sự phẫn uất vẫn chất chứa trong lòng. Không ai thèm đáp lại lời của hắn, dường như trong làng không có ai xấu như hắn để có thể đáp lại một cách trêu tức. Trong cơn say triền miên, Chí Phèo vừa đi vừa chửi. Hắn chửi trời, chửi đời, chửi cả dân làng Vũ Đại, nhưng họ đâu có thèm chấp hắn. Chỉ có ba con chó dữ với một thằng say rượu. Hình ảnh này đã tô đậm cho ta thấy sự cô đơn, lạc loài của Chí Phèo. Bởi vậy, hắn càng thêm oán giận cuộc đời này, hắn chẳng biết tại sao hắn lại chửi. Dường như lúc ấy hắn cũng không xác định được rằng hắn muốn gì. Chính vì thế nên hắn mới chửi bừa, chửi để thỏa mãn sự phẫn nộ bên trong.

Hắn cứ chửi rồi lại nghe, chỉ có ba con chó dữ với một thằng say rượu. Cuộc đời hắn không bằng chúng. Đây chính là minh chứng rõ nhất cho sự bần cùng hóa của một kiếp người. Sinh ra là người những bị xã hội đào thải, gạt ra ngoài lề, không cho làm người. Đau xót biết bao! Nỗi oan khuất tột cùng ấy đã đưa Chí đến bờ vực của sự tha hóa. Những tưởng sẽ không có ai trên đời có thể thấu hiểu được hắn, cho đến khi hắn gặp thị Nở.

Bắt đầu từ đây, một mối duyên lành mở ra trước mắt Chí, hé lộ cánh cửa của một cuộc sống mới, giúp hắn quay trở lại làm người dù chỉ là trong giây lát. Đêm trăng sáng ấy, Chí Phèo lần đầu tiên cảm nhận được âm thanh của cuộc sống. Tiếng chim hót, tiếng mái chèo gõ cá, tiếng người đi chợ vải nói chuyện... Những thứ âm thanh ấy vẳng đến tai hắn, khiến hắn ngẩn ngơ. Lâu lắm rồi hắn mới nghe nó, nó gợi nhớ trong hắn một kí ức xa xôi, khi mà hắn cũng từng có một ước mơ nho nhỏ. Nhưng rồi hắn lại trở về với sự cô đơn, quen thuộc. Hắn buồn thay cho số phận của mình, hắn cảm thấy hận, hận tất cả mọi người. Hắn cầm chai rượu, ngửa cổ uống cạn rồi lại chửi. Nhưng lần này tiếng chửi của hắn chỉ càng lúc càng yếu ớt. Bởi hắn đã gặp thị Nở, thị đã đem đến cho hắn bát cháo hành nóng hổi, ngọt ngào vị hương vị của tình yêu thương con người. Lần đầu tiên hắn được ăn một bữa ăn toàn những thứ ngon đẽo như thế. Hắn cảm thấy thị Nở rất tốt, thị có thể cất tiếng chửi để hắn được chửi lại, chứ không dửng dưng, vô cảm như những người khác. Rồi hắn ốm, thị Nở đã chăm sóc hắn, nấu cho hắn bát cháo hành. Tình yêu của thị tuy dở hơi, ngớ ngẩn nhưng đó là tình yêu chân chính, thuần khiết nhất. Có lẽ đây là lần đầu tiên trong đời Chí được săn sóc bởi tay đàn bà. Bát cháo hành kia phải chăng là biểu tượng cho tình yêu, cho sự chăm sóc ân cần, cho hạnh phúc muộn màng mà Chí Phèo được trao tặng? Từ nay hắn lại có thể làm người, hắn muốn làm hòa với mọi người.

Nhưng rồi, niềm vui ấy chẳng được bao lâu, thị Nở vốn dĩ là một người đàn bà dở hơi, sau khi suy nghĩ về thân phận của mình, thị bèn bỏ mặc Chí Phèo. Hắn muốn níu kéo thị, muốn ôm thị, hắn sợ thị đi mất. Thế nhưng thị vùng vẫy kêu lên, hắn hoảng loạn theo thói cũ, bằng tất cả sức mạnh của mình. Cuối cùng, Chí Phèo đã giết chết Bá Kiến, rồi tự sát. Có lẽ đây là cách duy nhất để hắn giải thoát bản thân mình, để được làm người lương thiện. Cái chết của Chí Phèo là lời tố cáo đanh thép cho một xã hội vô nhân đạo. Đồng thời, khẳng định cho khát khao được sống, được làm người lương thiện của Chí Phèo nói riêng và của những người cùng khổ lúc bấy giờ nói chung.

Như vậy, qua nhân vật Chí Phèo, nhà văn Nam Cao đã khắc họa thành công bức tranh hiện thực của xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Đồng thời, thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc khi nhìn nhận, đánh giá con người thấp kém, bị vùi dập và khơi dậy khả năng hướng thiện của họ.