viết bài văn nghị luận về việc vay mượn cải biến sáng tạo trong tác phẩm “Bánh trồi nước” của tác giả Hòi Xuân Hương và tác phẩm “Thân em” của tác giả dân gian

Trong văn học, nhiều tác phẩm ra đời dựa trên cơ sở vay mượn, cải biến các truyền thống, hình ảnh, đề tài dân gian để tạo ra những giá trị mới, mang dấu ấn cá nhân của tác giả. Hai tác phẩm tiêu biểu cho cách sáng tạo này là “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương và bài “Thân em” của dân gian.

Bài thơ dân gian “Thân em” là tiếng lòng chân thật của người phụ nữ lao động trước những thử thách, bất công của cuộc sống. Thể thơ lục bát mộc mạc, ngôn từ giản dị nhưng giàu hình ảnh tượng trưng, đã phản ánh nỗi nhọc nhằn, thân phận mong manh của người phụ nữ. Các hình ảnh như “thân em như tấm lụa đào / phất phơ giữa chợ biết vào tay ai” thể hiện một cách sinh động nỗi cô đơn, bấp bênh trong xã hội phong kiến. Đây là sản phẩm của truyền thống dân gian, mang giá trị tập thể và phổ biến trong đời sống văn học dân gian.

Trong khi đó, Hồ Xuân Hương với bài “Bánh trôi nước” đã vay mượn hình ảnh, thể thơ lục bát và một số yếu tố dân gian, nhưng lại cải biến và sáng tạo độc đáo. Bà lấy hình ảnh chiếc bánh trôi nước – vốn quen thuộc trong dân gian – để ẩn dụ cho thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến: “Thân em vừa trắng lại vừa tròn / Bảy nổi ba chìm với nước non”. Không chỉ mô tả số phận, Hồ Xuân Hương còn kết hợp ngôn ngữ trào lộng, sắc sảo để gửi gắm tiếng nói nữ quyền, thể hiện sự tự tin, khát vọng tự do của phụ nữ. Qua đó, hình ảnh dân gian được nâng lên thành biểu tượng văn học với chiều sâu nhân sinh và tính chất cá nhân hóa rõ rệt.

Từ hai tác phẩm, ta nhận thấy rõ vai trò của vay mượn – cải biến – sáng tạo:

Vay mượn giúp tác giả kết nối với truyền thống văn học, ngôn ngữ, hình ảnh quen thuộc với người đọc.

Cải biến, sáng tạo giúp tác giả thổi hồn mới, phản ánh quan điểm, cá tính riêng, đồng thời nâng giá trị tư tưởng và thẩm mỹ của tác phẩm.
Hồ Xuân Hương là minh chứng điển hình cho sự sáng tạo dựa trên nền tảng dân gian, vừa kế thừa vừa phá cách, vừa gần gũi vừa độc đáo.

Kết luận:
Vay mượn và cải biến trong văn học không chỉ là sự “học hỏi”, mà còn là cách để phát triển, đổi mới và làm giàu cho di sản văn học dân tộc. Trong “Bánh trôi nước”, Hồ Xuân Hương đã khéo léo biến hình ảnh dân gian thành biểu tượng của nữ quyền, vừa giữ được tinh thần truyền thống vừa tạo ra tiếng nói riêng, cho thấy sức mạnh sáng tạo của người nghệ sĩ trong việc làm mới cái cũ.