Khúc ngâm "Chinh Phụ Ngâm Khúc" thực sự là một tác phẩm thể hiện sâu sắc tâm tư, tình cảm của tác giả đối với cả người chinh phu và người chinh phụ. Ý kiến cho rằng khúc ngâm này là tấm lòng đồng cảm, xót thương của nhà thơ đối với cả hai nhân vật chính là hoàn toàn đúng đắn.
Trước hết, khúc ngâm thể hiện sự đồng cảm sâu sắc với nỗi đau khổ, cô đơn của người chinh phu khi phải xa gia đình, quê hương để lên đường chiến đấu. Hình ảnh người chinh phu được miêu tả trong những dòng thơ đầu tiên của khúc ngâm thật bi thương, đầy tiếc nuối:
> "Chàng tuổi trẻ vốn dòng hào kiệt,
> Xếp bút nghiên theo việc đao cung."
Người chinh phu là một thanh niên tài năng, đầy nhiệt huyết, nhưng anh ta buộc phải rời bỏ cuộc sống bình yên để tham gia vào cuộc chiến tranh phi nghĩa. Anh ta phải từ bỏ ước mơ, hoài bão của mình, chấp nhận hy sinh bản thân để bảo vệ đất nước. Nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương, nhớ người thân luôn thường trực trong tâm trí người chinh phu. Điều đó khiến anh ta trở nên cô đơn, lạc lõng giữa chốn chiến trường ác liệt.
Tác giả đã sử dụng những hình ảnh ẩn dụ, so sánh để khắc họa rõ nét tâm trạng của người chinh phu. Ví dụ như:
- "Bóng chiều tà, chim bay mỏi cánh,
> Lòng chàng buồn bã, nhớ quê hương."
Hình ảnh "bóng chiều tà", "chim bay mỏi cánh" gợi lên sự tàn tạ, mệt mỏi, thể hiện nỗi nhớ nhà da diết của người chinh phu.
- "Gió lạnh lùng thổi, mưa rơi tầm tã,
> Chàng đứng lặng lẽ, nhìn trời đất bao la."
Hình ảnh "gió lạnh lùng thổi", "mưa rơi tầm tã" tạo nên khung cảnh u ám, ảm đạm, phản ánh tâm trạng cô đơn, trống trải của người chinh phu.
Ngoài ra, khúc ngâm còn thể hiện sự đồng cảm, xót thương của tác giả đối với người chinh phụ - người vợ ở nhà chờ đợi chồng trở về. Người chinh phụ phải chịu đựng nỗi nhớ nhung, lo lắng, bất an khi chồng vắng mặt. Cô ấy phải gánh vác mọi công việc gia đình, chăm sóc con cái, chờ đợi tin tức của chồng. Nỗi nhớ chồng, nỗi lo lắng cho chồng khiến người chinh phụ trở nên yếu đuối, tuyệt vọng.
Tác giả đã sử dụng những hình ảnh, ngôn ngữ giàu tính biểu cảm để diễn tả tâm trạng của người chinh phụ. Ví dụ như:
- "Nàng ngồi bên cửa sổ, ngóng trông chồng,
> Mắt nàng đăm chiêu, lòng nàng bâng khuâng."
Hình ảnh "nàng ngồi bên cửa sổ, ngóng trông chồng" thể hiện sự mong ngóng, chờ đợi của người chinh phụ.
- "Lòng nàng như lửa đốt, tim nàng như dao cắt,
> Nàng chỉ biết chờ đợi, chờ đợi mãi thôi."
Hình ảnh "lòng nàng như lửa đốt", "tim nàng như dao cắt" thể hiện nỗi đau đớn, tuyệt vọng của người chinh phụ.
Như vậy, khúc ngâm "Chinh Phụ Ngâm Khúc" là một tác phẩm thể hiện sâu sắc tâm tư, tình cảm của tác giả đối với cả người chinh phu và người chinh phụ. Tác giả đã sử dụng những hình ảnh, ngôn ngữ giàu tính biểu cảm để khắc họa chân thực tâm trạng của hai nhân vật chính, đồng thời thể hiện sự đồng cảm, xót thương của mình đối với họ.