Thiếu một nửa, tôi đi tìm một nửa Một nửa năng vàng, một nửa mưa bay Một nửa khuya, một nửa chiều, nửa gió Ai sẽ là một nửa của tôi đây? Nhớ một nửa, tôi đi tìm một nửa Một nửa đường xa, một nửa bụi hồ...

Nguyễn Nhật Ánh là một cây bút tiêu biểu của nền văn học Việt Nam hiện đại. Ông có rất nhiều tác phẩm hay, đặc sắc gây ấn tượng với người đọc. Một trong số đó là tác phẩm Ngày xưa có một chuyện tình. Đây là một cuốn sách vô cùng đáng đọc. Nó đưa độc giả trở về tuổi thơ với những trải nghiệm ngọt ngào, ngây ngô dưới góc nhìn hài hước và ấm áp của ông. Cuốn sách kể về mối tình đôi bạn trẻ Vinh và Miền, họ là những đứa trẻ bên cạnh nhau từ lúc lọt lòng đã không biết bao nhiêu lần chia xa rồi lại tái ngộ, để rồi cuối cùng viết lên một chuyện tình đẹp đầy luyến lưu, tiếc nuối.

Câu chuyện bắt đầu từ cái nhìn đầu tiên của Vinh khi vừa đầy tháng đã phải di cư vào Cần Thơ với cha mẹ. Cái nhìn ấy làm cậu bé thao thức mãi không thôi, để rồi sáng hôm sau cậu liền chạy ngay sang nhà bên để tìm người đã trao cho mình giấc mơ đêm qua. Đó là Miền, cô bé vừa tròn mười tuổi, đang nằm trên chiếc võng đung đưa hát những khúc ca buồn. Miền là con út trong một gia đình có bốn người con gái. Cậu em kế của Miền là kết quả của tình yêu giữa ba nó và một người đàn bà khác. Ba nó say mê người phụ nữ ấy đến mức bỏ mặc mẹ con Miền để rồi tạo nên khoảng trống ngăn cách hai chị em. Khoảng trống ấy kéo dài suốt chín năm trời, cho đến khi Vinh xuất hiện và lấp đầy bằng tình bạn tuyệt đẹp.

Vinh và Miền lớn lên bên nhau, cùng nhau trải qua quãng đời thơ ấu tại ngôi nhà ven sông. Tuổi thơ của họ gắn liền với những trò chơi dân gian, những buổi thả diều, bắt cá, những cánh diều bay phấp phới như khao khát tự do của lũ trẻ. Họ cùng nhau ngắm nhìn dòng sông êm đềm chảy, nghe tiếng sóng vỗ rì rào và tiếng chim hót líu lo. Những khoảnh khắc ấy thật bình yên và hạnh phúc.

Tuy nhiên, hạnh phúc chẳng kéo dài được bao lâu. Chiến tranh nổ ra, đất nước bị chia cắt, gia đình Miền di cư vào Nam. Cuộc chia ly lần này còn đau đớn hơn trước, bởi nó cướp đi của Vinh và Miền cơ hội đoàn tụ. Họ chỉ có thể gặp nhau trong tâm tưởng, dù biết rằng ngoài kia đạn bom rơi xuống ầm ầm, máu chảy đầu rơi, xác người chất đống.

Thời gian dần trôi, Vinh và Miền mỗi người một phương. Vinh trở về quê hương, tiếp tục học tập và nuôi dưỡng ước mơ trở thành nhà báo. Còn Miền thì ở lại trường nội trú, ngày ngày ngóng trông người thương. Sau khi tốt nghiệp, Miền nhận công tác tại Đồng Tháp Mười, nơi rừng thiêng nước độc, muỗi kêu vo ve như phiên chợ chiều. Cô gái nhỏ bé phải đối mặt với bao khó khăn, thiếu thốn, bệnh tật nhưng vẫn kiên cường bám trụ vì tình yêu với đất đai và quê hương.

Sau hai mươi năm xa cách, Vinh và Miền cuối cùng cũng gặp lại nhau. Tuy nhiên, cuộc gặp gỡ này không giống như những gì họ mong đợi. Vinh giờ đây đã là một doanh nhân thành đạt, còn Miền vẫn là cô giáo thôn quê giản dị. Giữa họ là khoảng cách của thời gian, của những biến cố cuộc đời. Dù vẫn còn yêu thương, nhưng cả hai đều hiểu rằng họ không thể quay lại như xưa.

Câu chuyện khép lại với nỗi buồn man mác, để lại trong lòng người đọc nhiều suy ngẫm. Đó là câu chuyện về tình yêu, về sự hy sinh, về những mất mát và nỗi đau trong cuộc sống. Nhưng trên hết, đó là câu chuyện về sức mạnh của tình yêu, về khả năng vượt qua mọi thử thách để tìm thấy hạnh phúc.

Tác giả đã xây dựng thành công hình ảnh hai nhân vật chính Vinh và Miền. Vinh là một chàng trai hiền lành, tốt bụng, luôn sẵn sàng giúp đỡ mọi người. Anh có ước mơ trở thành nhà báo để mang tiếng nói của người dân đến với công chúng. Miền là một cô gái xinh đẹp, dịu dàng, có giọng hát trong trẻo như tiếng chim sơn ca. Cô có ước mơ trở thành cô giáo để truyền đạt kiến thức cho thế hệ mai sau. Cả hai nhân vật đều có những nét tính cách riêng biệt, nhưng họ đều có chung một tình yêu chân thành, tha thiết.

Ngoài ra, tác giả cũng đã sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, miêu tả chân thực khung cảnh thiên nhiên và cuộc sống của người dân vùng quê. Điều này góp phần tạo nên bức tranh toàn cảnh về cuộc sống và tình yêu của Vinh và Miền.