Phân tích các yếu tố hài kịch trong đoạn trích Huyện đường
Đoạn trích "Huyện đường" thuộc vở chèo "Quan Âm Thị Kính" là một ví dụ điển hình cho việc sử dụng yếu tố hài kịch để châm biếm, đả kích tầng lớp quan lại tham nhũng, bất tài trong xã hội phong kiến xưa. Tác giả dân gian đã khéo léo lồng ghép những tình huống hài hước vào cốt truyện, tạo nên tiếng cười trào phúng sâu cay, đồng thời phơi bày bản chất xấu xa của bọn quan lại.
Hành động gây cười:
* Hành động của tên lính lệ A và B khi nghe tiếng gõ cửa: Hai tên lính lệ A và B tỏ ra sợ sệt, run rẩy trước tiếng gõ cửa dồn dập. Điều này cho thấy sự hèn nhát, nhu nhược của họ, trái ngược hoàn toàn với nhiệm vụ bảo vệ công lý mà họ được giao phó.
* Hành động của tên lính lệ A khi giả giọng tri huyện: Tên lính lệ A giả giọng tri huyện để lừa thầy Lý trưởng, khiến ông ta tin rằng mình đang nói chuyện với cấp trên. Hành động này vừa tạo nên tiếng cười vì sự ngu ngốc của thầy Lý trưởng, vừa bộc lộ bản chất dối trá, cơ hội của tên lính lệ A.
* Hành động của tên lính lệ A khi cố gắng giấu diếm sự thật: Sau khi thầy Lý trưởng phát hiện ra mình bị lừa, tên lính lệ A tiếp tục tìm cách che đậy sự thật bằng những lời nói dối vụng về. Hành động này càng làm tăng thêm tính hài hước cho đoạn trích, đồng thời phơi bày bản chất xảo quyệt, vô liêm sỉ của hắn.
Ngôn ngữ gây cười:
* Ngôn ngữ của tên lính lệ A khi giả giọng tri huyện: Hắn sử dụng những từ ngữ không phù hợp với địa vị xã hội của mình, tạo nên sự mâu thuẫn hài hước. Ví dụ, hắn gọi thầy Lý trưởng là "ông", xưng hô "tôi" thay vì "con" như lẽ thường.
* Ngôn ngữ của thầy Lý trưởng khi nói chuyện với tên lính lệ A: Thầy Lý trưởng sử dụng ngôn ngữ thô lỗ, thiếu lễ độ, thể hiện sự bực bội và khinh thường đối với kẻ dưới quyền. Điều này tạo nên sự tương phản thú vị giữa vẻ ngoài nghiêm trang của một vị quan lại và bản chất thực dụng, tham lam của hắn.
Nhân vật gây cười:
* Nhân vật tên lính lệ A: Đây là nhân vật trung tâm của đoạn trích, đóng vai trò chủ đạo trong việc tạo ra những tình huống hài hước. Tính cách hèn nhát, dối trá, cơ hội của hắn được khắc họa rõ nét qua từng lời thoại và hành động.
* Nhân vật thầy Lý trưởng: Mặc dù chỉ xuất hiện ngắn ngủi, nhưng thầy Lý trưởng cũng góp phần tạo nên tiếng cười cho đoạn trích. Sự ngu ngốc, dễ bị lừa gạt của ông ta là một ví dụ điển hình cho sự thối nát của chế độ phong kiến.
Tóm lại, các yếu tố hài kịch trong đoạn trích "Huyện đường" đã góp phần làm nổi bật tính cách nhân vật, đồng thời phê phán mạnh mẽ thói hư tật xấu của tầng lớp quan lại tham nhũng, bất tài trong xã hội phong kiến. Tiếng cười trào phúng được tạo nên từ những tình huống hài hước, ngôn ngữ và hành động của nhân vật đã giúp tác giả dân gian gửi gắm thông điệp phê phán sâu sắc đến người đọc.