Phân tích truyện ngắn Lão Hạc

Nam Cao là nhà văn hiện thực xuất sắc với những sáng tác để lại trong long người đọc nhiều day dứt và ám ảnh. Mỗi câu chuyện của ông đều mang dáng dấp của một đời người, một kiếp người lầm than trong xã hội. Nam Cao tập trung khai thác số phận người nông dân trước cách mạng tháng Tám, bế tắc, cùng cực đã khiến cho cuộc đời họ chìm vào nước mắt. Truyện ngắn "Lão Hạc" là một trong những câu chuyện cảm động về hình ảnh nghèo khó của người nông dân, đồng thời toát lên được vẻ đẹp tinh thần đáng quý của họ. Đây mới chính là giá trị nhân văn sâu sắc mà Nam Cao muốn truyền tải trong tác phẩm của mình.

Lão Hạc là sản phẩm của xã hội phong kiến, ông có một người con trai nhưng vì nghèo không có tiền lấy vợ nên đã quyết định để con đi làm đồn điền cao su. Trước khi đi con trai lão đã tặng cho lão một con chó tên là cậu Vàng, lão coi nó như người bạn, kẻ thân thiết ở quê nhà. Nhưng rồi trận ốm bất ngờ đã khiến lão trở nên tay trắng, sức yếu dần, công việc nặng nhọc không làm được, công việc nhẹ nhàng thì bị cướp mất, lão rơi vào hoàn cảnh bế tắc, tuyệt vọng. Để giữ mảnh vườn cho con trai về có đất sinh sống, lão Hạc đành cắn răng bán đi cậu Vàng. Lão đến nhờ cậy ông giáo giữ hộ số tiền để lo liệu hậu sự sau này. Cả đời sống lương thiện nhưng đến cuối đời cũng không tránh khỏi bi kịch, cái đói nghèo dồn ép lão đến bên bờ vực thẳm, khiến lão nghĩ đến cái chết. Mọi bi kịch của lão Hạc đều bắt nguồn từ miếng ăn, cái đói, cái nghèo. Đó cũng là nguyên nhân trực tiếp khiến lão phải bán đi người bạn thân thiết của mình, bán đi chút niềm vui nhỏ nhoi trong cuộc sống già cô đơn. Cậu Vàng không chỉ là kỉ vật mà con trai lão để lại mà nó còn là nguồn an ủi lão trong những tháng ngày cô đơn. Vì vậy, việc bán cậu Vàng như là giọt nước tràn ly khiến lão phải suy nghĩ đến cái chết.

Tuy nhiên, quyết định lựa chọn cái chết cũng không hề dễ dàng với lão. Sau hai lần định chết mà không thành, đến lần thứ ba, lão Hạc vẫn kiên quyết thực hiện bằng được. Nguyên nhân cái chết bắt nguồn từ việc lão quyết giữ lại mảnh vườn cho con trai về có đất sinh sống. Lão Hạc không muốn dựa dẫm vào hàng xóm, không muốn mọi người phải tốn kém vì mình nên đã âm thầm chịu đựng nỗi đau tự gặm nhấm tâm can. Lão chết để bảo toàn căn nhà, mảnh vườn cho con trai. Lão chết vì không muốn sống cảnh nhục nhã, lê lết đời mình bằng việc làm sai trái. Hình ảnh lão Hạc gợi ta nhớ tới lão Gô-ri-ô của Ban-dắc hay chị Dậu của Ngô Tất Tố, đó đều là những số phận cùng cực trong xã hội nhưng không vì thế mà họ đánh mất những phẩm chất tốt đẹp của mình. Lão Hạc dù có cuộc sống lay lắt, mong manh nhưng vẫn luôn nghĩ đến người khác, vẫn luôn dành cho con trai những gì tốt đẹp nhất.

Bằng nghệ thuật xây dựng nhân vật tài tình, Nam Cao đã khắc họa thành công hình ảnh lão Hạc với những nét đẹp trong tâm hồn của người nông dân Việt Nam trước cách mạng.

Truyện ngắn "Lão Hạc" sẽ luôn trường tồn mãi với thời gian nhờ giá trị nhân đạo sâu sắc mà Nam Cao gửi gắm trong tác phẩm. Từ hình tượng nhân vật lão Hạc, bạn đọc không chỉ thấy được số phận đau thương của người nông dân trước cách mạng mà còn làm sáng tỏ phẩm chất cao quý luôn tỏa sáng trong con người họ. Đó là bài ca về tình cha con, về lòng nhân hậu, tự trọng cao đẹp.