So sánh phong Cần vương (1885 – 1896) với phong trào yêu nước, cách mạng ở Việt Nam đầu thế kỉ XX trên các phương diện: mục tiêu, lực lượng lãnh đạo, lực lượng tham gia, hình thức đấu tranh, phạm vi –...

* Mục tiêu
- Phong trào Cần vương: đánh đổ thực dân Pháp và phong kiến đầu hàng, giành độc lập dân tộc, thiết lập trở lại chế độ phong kiến.
- Phong trào yêu nước, cách mạng đầu thế kỉ XX: đánh đổ thực dân Pháp và phong kiến tay sai, gắn liền độc lập dân tộc với đổi mới, canh tân đất nước theo hướng tư bản chủ nghĩa.
* Lực lượng lãnh đạo
- Phong trào Cần vương: các văn thân, sĩ phu yêu nước (ví dụ: Tôn Thất Thuyết, Phan Đình Phùng, Nguyễn Thiện Thuật,...).
- Phong trào yêu nước, cách mạng đầu thế kỉ XX: các sĩ phu có tư tưởng tiến bộ (ví dụ: Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Lương Văn Can,...).
* Lực lượng tham gia
- Phong trào Cần vương: đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia, nhất là nông dân.
- Phong trào yêu nước, cách mạng đầu thế kỉ XX: đông đảo các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là có sự tham gia của các lực lượng xã hội mới (tư sản, tiểu tư sản, công nhân,...).
* Hình thức đấu tranh
- Phong trào Cần vương: khởi nghĩa vũ trang là hình thức đấu tranh duy nhất.
- Phong trào yêu nước, cách mạng đầu thế kỉ XX: diễn ra dưới nhiều hình thức, phương pháp đấu tranh phong phú, theo hai xu hướng: bạo động và cải cách.
* Phạm vi – quy mô
- Phong trào Cần vương: chủ yếu diễn ra ở Bắc Kì và Trung Kì, trên một số địa bàn có điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng căn cứ đấu tranh vũ trang.
- Phong trào yêu nước, cách mạng đầu thế kỉ XX: cách mạng diễn ra sôi nổi, rộng khắp cả nước không phụ thuộc vào địa hình, một số phong trào còn có cơ sở ở hải ngoại (phong trào Đông du tổ chức đưa học sinh sang Nhật Bản học tập; Việt Nam Quang phục hội được thành lập ở Trung Quốc,...).
* Kết quả
- Phong trào Cần vương: thất bại.
- Phong trào yêu nước, cách mạng đầu thế kỉ XX: thất bại.