Phần 2: Viết (4.0 điểm). Phân tích, đánh giá nội dung, nghệ thuật của văn bản ở phần Đọc hiểu văn bản”Mẹ và quả”

Tình mẫu tử là một đề tài quen thuộc trong sáng tác thơ ca với nhiều tác phẩm nổi bật. Trong đó, có thể kể đến bài thơ “Mẹ và quả” của Nguyễn Khoa Điềm.

Trước tiên, bài thơ chính là lời của người con, nói về công lao chăm sóc, nuôi dưỡng của mẹ. Hình ảnh người mẹ được hiện lên qua lời kể của người con với vẻ đẹp tần tảo, đảm đang:

“Những mùa quả mẹ tôi hái được
Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng
Những mùa quả lặn rồi lại mọc
Như mặt trời, khi như mặt trăng”

Mở đầu bài thơ, tác giả đã kể về công việc trồng trọt đầy vất vả của người mẹ. Quanh năm suốt tháng, mẹ đã chăm sóc, vun trồng cho cây bầu, trái bí thật cẩn thận, để chúng có thể lớn lên đơn hoa kết trái. Hình ảnh so sánh giống “Những mùa quả lặn rồi lại mọc/Như mặt trời, khi như mặt trăng” gợi về hình ảnh mảnh vườn của mẹ luôn được chăm sóc, vun trồng theo từng mùa vụ, năm tháng mùa màng để cho ra những trái ngọt thơm. Không chỉ nói về chuyện “trồng cây”, tác giả cũng muốn gửi gắm về chuyện “trồng người”:

“Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên
Còn những bí và bầu thì lớn xuống”

Những đứa con con được mẹ chăm sóc, ngày càng trưởng thành hơn - “lớn lên”. Còn cây bầu, cây bí cũng như vậy, nhưng là “lớn xuống” - gợi hình ảnh thực tế khi cây bầu, bí được trồng trên giàn nên khi quả phát triển sẽ mọc thẳng xuống. Và câu thơ “Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn/Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi” gợi ra tình cảm xúc động, nghẹn ngào về nỗi vất vả, nhọc nhằn của mẹ.

“Và chúng tôi một thứ quả trên đời
Bảy mươi tuổi mẹ mong chờ gặt hái
Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh”

Khi đứa con trưởng thành hơn, cũng là lúc tuổi mẹ đã cao. Nhà thơ đã sử dụng phép nói giảm, nói tránh như “ngày bàn tay mẹ mỏi” mà “mình vẫn còn một thứ quả non xanh” làm cho ý thơ đọc lên có vẻ nhẹ nhàng nhưng thực chất lại có sức lay động lớn. Nhân vật trữ tình bộc lộ tâm trạng “hoảng sợ” khi nghĩ mình vẫn còn là “một thứ quả non xanh”. Đó là nỗi niềm lo lắng, băn khoăn khi bản thân còn chưa trưởng thành khi để mẹ vẫn phải lo lắng. Nhân vật người con trong bài thơ cũng sợ rằng không thể báo đáp được công ơn sinh thành, dưỡng dục của mẹ. 

“Mẹ và quả” của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ thật giản dị, nhưng chan chứa tình cảm ngọt ngào.