Cho đề bài: Nghiên cứu và viết báo cáo về chất liệu văn học dân gian trong Truyện Kiều của Nguyễn Du Yêu cầu: lập dàn ý nghiên cứu Đề mẫu: Đề tài: Bút pháp miêu tả nội tâm nhân vật của Nguyễn Du qu...

1. Chuẩn bị viết

* Cơ sở:

- Vị trí của truyện Kiều trong nền văn học trung đại Việt Nam nói riêng, văn học thế giới nói chung.

- Bút pháp miêu tả nội tâm nhân vật của Nguyễn Du trong truyện Kiều và đoạn trích “Trao duyên”, “Thúy kiều hầu rượu Hoạn Thư – Thúc Sinh” là đặc sắc nghệ thuật.

Phần I: Giới thuyết chung: Tác giả Nguyễn Du và tác phẩm “Truyện Kiều”: 

Phần II: Bút pháp miêu tả nội tâm nhân vật của Nguyễn Du qua các đoạn trích “Trao duyên”, “Thúy Kiều hầu rượu Hoạn Thư – Thúc Sinh”

 Phần III: Nhìn chung về đặc điểm và tác dụng của nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật trong hai văn bản và trong Truyện Kiều

2. Tìm ý và lập dàn ý cho phần viết nội dung báo cáo nghiên cứu một vấn đề văn học trung đại Việt Nam

a. Tìm hiểu những thông tin quan trọng về tác giả Nguyễn Du:

* Cuộc đời:

- Tên, hiệu, năm sinh năm mất

- Quê hương

- Gia đình

- Thời đại

- Cuộc đời

- Bản thân Nguyễn Du

* Sự nghiệp văn học đồ sộ với những kiệt tác ở nhiều thể loại:

- Các tác phẩm văn học của Nguyễn Du

- Nội dung:

- Nghệ thuật:

=> Nguyễn Du đã có những đóng góp to lớn, thúc đẩy tiến trình phát triển của văn học Việt Nam.

b. Tìm hiểu về “Truyện Kiều”:

- Nhan đề

- Dung lượng

- Nguồn gốc

- Thể loại:

- Tóm tắt: (Xem lại tóm tắt SGK ngữ văn 9 tập 1, tr.78,79)

- Giá trị tư tưởng:

- Giá trị nghệ thuật:

c. Phân tích đoạn trích “Trao duyên”:

* Giới thiệu chung: vị trí, nội dung của đoạn trích.

* Phân tích đoạn trích để thấy những bút pháp đặc trưng trong miêu tả nội tâm nhân vật của Nguyễn Du

c1. Tâm trạng Kiều khi mở lời trao duyên

c2. Tâm trạng Kiều khi trao kỉ vật và dặn dò em

c3. Tâm trạng của Kiều khi nghĩ về Kim Trọng

Phân tích đoạn trích “Thúy Kiều hầu rượu Hoạn Thư – Thúc Sinh”:

* Giới thiệu chung: vị trí, nội dung của đoạn trích

* Phân tích đoạn trích để thấy bút pháp miêu tả nội tâm nhân vật của Nguyễn Du

- Diễn biến tâm trạng của Kiều

- Hành động và tâm trạng của Thúc Sinh, Hoạn Thư

d. Nhận xét về những bút pháp miêu tả nội tâm nhân vật của Nguyễn Du trong đoạn trích “Trao Duyên”, “Thúy Kiều hầu rượu Hoạn Thư và Thúc Sinh”

- Đan xen độc thoại, đối thoại giữa Kiều và lời của Thúc Sinh, Hoạn Thư.

- Đan xen giữa lời của người kể chuyện và lời độc thoại của Kiều

=> Tác giả có thể khắc họa thế giới nội tâm của nhân vật trên nhiều phương diện, khía cạnh khác nhau

=> Đa dạng, phức tạp của thế giới nội tâm nhân vật.

- Bút pháp tương phản, đối lập giữa hành động/dáng vẻ và thế giới nội tâm của nhân vật đã khắc họa rõ nét cảm xúc, sự thay đổi trong suy nghĩ của Hoạn Thư, Thúc Sinh:

+ Hoạn Thư vẻ ngoài mừng rỡ khi gặp lại chồng, tìm đủ mọi cách để ép buộc, giày vò, chà đạp Kiều; làm cho Thúc Sinh đau đớn như thú vui của mình.

+ Thúc Sinh: ngoài mặt vui vẻ, nồng nàn với tình cảm của Hoạn Thư nhưng bên trong lòng đau như cắt, xấu hổ không nói nên lời khi chứng kiến cảnh Hoạn Thư hành hạ, sỉ nhục Kiều mà bất lực, không làm gì được.

e. So sánh, đối chiếu bút pháp miêu tả nội tâm nhân vật của Nguyễn Du với một số những tác giả khác trong văn học trung đại (Hồ Xuân Hương, Đoàn Thị Điểm,…)>

- Hồ Xuân Hương: Thế giới nội tâm, sự bất lực, bất mãn và khao khát được vượt thoát, phá bỏ những rào cản, nỗi cô đơn, bất công của người phụ nữ có tài nhưng phải chịu kiếp sống bất công, tủi hổ (Dẫn chứng một số bài thơ của Hồ Xuân Hương: Chùm 3 bài thơ Tự Tình, Bánh Trôi nước; Vịnh quả mít; vịnh cái quạt,…)

- Đoàn Thị Điểm với tác phẩm “Chinh phụ ngâm”: tiếng nói lên án chiến tranh phong kiến vô nghĩa, đòi quyền sống cho con người. Tác phẩm rất thành công trong việc gợi tả những tâm trạng chân thực phong phú, sinh động trong khung cảnh không gian và thời gian cụ thể. Dịch giả đã dày công sử dụng thể thơ song thất lục bát khi chuyển dịch, nguyên tắc âm điệu hòa nhập với nỗi buồn triền miên của người chinh phụ, sử dụng ngôn ngữ tinh tế, nghệ thuật tả tình, tả cảnh cùng hòa quyện một cách hài hòa.

- Nguyễn Du: Đan xen giữa độc thoại, đối thoại, lời nhân vật – lời người kể chuyện; bút pháp tương phản đối lập giữa dáng vẻ bề ngoài và nội tâm bên trong,…

=> Sự kết hợp nhuần nhuyễn, tài hoa đã giúp Nguyễn Du khai thác sâu sắc thế giới nội tâm của con người, đặc biệt trong những tình huống éo le.

f. - Khẳng định lại bút pháp miêu tả nội tâm nhân vật trong đoạn trích “Trao duyên”, “Thúy Kiều hầu rượu Hoạn Thư – Thúc Sinh”

- Khẳng định giá trị của “Truyện Kiều” trong nền văn học nước nhà với những đặc sắc về nội dung, nghệ thuật.

- Khẳng định lại vị trí và những đóng góp to lớn của đại thi hào Nguyễn Du với nền văn hóa, văn học nước nhà.

- Bút pháp miêu tả nội tâm nhân vật trong đoạn trích “Trao duyên”, “Thúy Kiều hầu rượu Hoạn Thư – Thúc Sinh” là một đặc sắc nghệ thuật góp phần dựng nên hình tượng, bản chất của các nhân vật Thúy Kiều, Hoạn Thư, Thúc Sinh.

- Có một hằng số lịch sử không thể vượt qua ấy là vì Truyện Kiều đã thuộc về nhân dân, dân tộc, thuộc về lịch sử. Là vì hơn 200 năm nay, nhân dân, thậm chí nhân loại đã đọc thấy “tâm hồn” của mình của dân tộc mình, lối cảm, nghĩ của chính mình; tìm thấy sắc diện “ bản lai diện mục” của chính mình. Đọc Truyện Kiều là đọc tâm hồn dân tộc, đến với Truyện Kiều là đến với hồn dân tộc: “ Giá đem lòng tôi đọc Nguyễn Du. Có phải đã hiểu nhân dân mình thêm chút nữa”( Đọc Kiều- Chế Lan Viên).

- Nguyễn Du là nhà văn vĩ đại nhất trong lịch sử văn học Việt Nam và cũng là nhà văn có tầm vóc thế giới

3. Luyện tập viết báo cáo nghiên cứu

Giới thiệu về tác giả Nguyễn Du:

“Trải qua một cuộc bể dâu

Câu thơ còn đọng nỗi đau nhân tình

Nổi chìm kiếp sống lênh đênh

Tố Như ơi, lệ chảy quanh thân Kiều”

Có biết bao nhà thơ, nhà văn khi đọc những trang thơ của Nguyễn Du không khỏi xúc động và cảm phục trước một tài năng xuất chúng của văn học Việt Nam, trước một kiệt tác văn hoá của dân tộc. Còn tác phẩm của ông - “Truyện Kiều” là kiệt tác thơ văn, là cuốn sách "gối đầu giường" bao thế hệ người Việt, cuộc đời và số phận chìm nổi của nàng Kiều đến nay vẫn gợi ra bao xót xa, đau đớn khôn nguôi trong lòng người đọc.

Nguyễn Du (1765 - 1820) quê Tiên Điền, Hà Tĩnh - mảnh đất có truyền thống thơ văn, quê ngoại của ông ở Bắc Ninh, nơi nổi tiếng với những làn quan hỏi mượt mà. Bởi vậy mà ngày từ lúc còn nhỏ, Nguyễn Du đã có vốn am hiểu sâu sắc về văn hóa của nhiều làng quê Việt, ông càng hiểu và trân trọng hơn những giá trị văn hoá của quê hương mình. Nguyễn Du sinh ra trong một gia đình khá giả, từng có nhiều thế hệ làm quan lớn trong triều, gia đình ông có truyền thống văn học, nhờ đó mà ông học hỏi được ít nhiều từ những người thân của mình.

Ông sinh sống trong khoảng thời gian mà đất nước ta có nhiều biến động. Đây là thời kỳ suy tàn của chế độ phong kiến, lúc này Trịnh- Nguyễn đang đấu đá nhau, phân tranh khốc liệt, đặc biệt có nhiều cuộc khởi nghĩa của nông dân nổ ra, đỉnh điểm là phong trào Tây Sơn do Nguyễn Huệ lãnh đạo. Xã hội lúc này có nhiều rối ren, đời sống nhân dân cũng khổ cực, loạn lạc, Nguyễn Du thấu hiểu và cảm thông với cuộc sống nhiều vất vả, khổ cực của nhân dân khi phải chịu nhiều đoạ đày, bất công của bọn thống trị tham lam, bạo ngược. Trái tim giàu lòng trắc ẩn và sự yêu thương của Nguyễn Du hướng về những kiếp người chịu nhiều ngang trái, đặc biệt là những người phụ nữ là yếu tố tạo nên những sáng tác thành công và đặc sắc của ông.

Nguyễn Du từng đi nhiều nơi, phiêu bạt khắp chốn, từng ra làm quan và đi sứ Trung Quốc, nhờ đó mà ông có vốn hiểu biết sâu sắc nhiều nền văn hoá và có vốn sống phong phú. Điều đó góp phần rất lớn trong việc sáng tác của ông.

Trong sự nghiệp sáng tác của mình, Nguyễn Du đã để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị, cả về thơ ,văn chữ Hán và chữ Nôm như Văn Chiêu Hồn, Thanh Hiên thi tập, Nam Trung tạp ngâm,...đỉnh cao nhât là thi phẩm truyện thơ Nôm "Truyện Kiều".

4. Xem lại, chỉnh sửa và rút kinh nghiệm

- Kiểm tra, chỉnh sửa là bước quan trọng cuối cùng trong việc viết 1 bài văn hay 1 bài báo cáo.

- Tiến hành kiểm tra, chỉnh sửa là bước đệm quan trọng để bài viết trở nên hoàn thiện hơn. Thông qua bước này, HS nhận được ra được những lỗi trong bài ( lỗi chính tả, lỗi câu, từ, lỗi đánh máy,....) để từ chỉnh sửa bài một cách chính xác và logic hơn.

- Việc kiểm tra, chỉnh sửa có vai trò rất quan trọng trong bài báo cáo nghiên cứu: HS biết đọc và rà soát lại bài, rèn tính cẩn thận, tỉ mỉ.