viết bài văn nghị luận phân tích đoạn trích Nhành mai, Nguyễn Minh Châu

Tĩnh NguyễnNguyễn Minh Châu quan niệm: “là một nhà văn, trước khi cầm bút viết, điều đầu tiên cần làm là hướng đến con người và ý thức được sứ mệnh, trách nhiệm của mình“. Vì vậy mỗi tác phẩm của Nguyễn Minh Châu đều thấm đẫm chất nhân văn. Trước khi cuộc kháng chiến chống Mỹ bùng nổ, ông đã có hơn 10 tác phẩm truyện ngắn đăng ký trên tạp chí Văn nghệ Quân đội. Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, ông tập trung khai thác đề tài chiến tranh để thể hiện lòng yêu nước. Một trong những tác phẩm xuất sắc thể hiện rõ đặc trưng phong cách truyện ngắn của ông là “Nhành mai”. Truyện không chỉ là bức tranh chân thực về cuộc đời, số phận và vẻ đẹp kiên cường, bất khuất con người trong kháng chiến chống Mĩ mà còn là bài ca về tình yêu quê hương đất nước, tình yêu lứa đôi thầm kín mà sâu sắc. Tất cả được thể hiện qua nghệ thuật trần thuật độc đáo, tinh tế. Tiêu biểu là đoạn trích “Chúng tôi đóng quân trong làng, cấu trúc trận địa phòng ngự xong thì giặc tràn tới… Tôi đặt bàn tay lên bên vai gầy gò của Thận – một người đồng chí – và nhìn ra ngoài. Bên ngoài bóng đêm vẫn dày đặc…”

Nguyễn Minh Châu là một ngòi bút có ảnh hưởng lớn đối với nền văn học Việt Nam vào giai đoạn chiến tranh và thời kỳ đổi mới. Là một nhà văn nhạy bén với sự thay đổi của thời đại, đặc biệt là thời kỳ chiến tranh. Mỗi tác phẩm của Nguyễn Minh Châu đều mang tính nhân văn rất cao. Ông là người đi tiên phong trong phong trào mở đường cho công cuộc đổi mới văn học, luôn đi tìm sự thật và viết lên những góc khuất trong đời sống mang đến nhiều dư âm cho bạn đọc. “Nhành mai” là một trong bảy truyện ngắn xuất sắc của Nguyễn Minh Châu in trong tập truyện đầu tay “Những vùng trời khác nhau” 1970. Tập truyện đã bộc lộ một số đặc điểm trong bút pháp của Nguyễn Minh Châu là sử dụng hình ảnh mang tính biểu tượng: nhành mai, mảnh trăng (Mảnh trăng cuối rừng), dòng suối (Suối nguồn)…

Truyện được kể theo ngôi thứ nhất, điểm nhìn hạn tri đặt vào nhân vật chính xưng tôi, người chiến sĩ thuộc đơn vị pháo tên Lượng nhận nhiệm vụ trinh sát cùng bộ đội pháo binh về chiến đấu tại làng Đằng. Xuyên suốt tác phẩm là những xúc cảm chân thực, những hồi ức đan xen của Lượng về cuộc kháng chiến, về làng Đằng, sông Thong, về người con gái tên Thận…Thông qua đó, tác giả làm nổi bật số phận, tính cách, đời sống tâm hồn của con người, đặc biệt là những người lính trong kháng chiến; từ đó gửi gắm những thông điệp, triết lý nhân sinh sâu sắc.

Tác phẩm là bức tranh chân thực về cuộc đời, số phận đầy mất mát thương đau của con người trong kháng chiến. Không khí kháng chiến tại làng Đằng căng thẳng, sục sôi “trận địa phòng ngự xong thì giặc tràn tới. Chúng từ các làng mạn trên thị xã tiến xuống. Tiếng súng cối nổ từ sáng sớm. Trên mé đường cái, xe cộ, súng ống, lính Tây, lính ngụy bắt đầu dàn đội hình chuẩn bị tiến vào làng”. Các từ ngữ “tràn tới, tiến xuống” kết hợp với nghệ thuật liệt kê các hình ảnh: súng cối, súng ống, xe cộ lính tây, lính nguỵ… diễn tả chân thực cuộc tấn công dữ dội, ồ ạt với các vũ khí tối tân, có sức sát thương cao của địch vào ngôi làng. Cuộc tấn công tàn khốc ấy đã tàn phá xóm làng “các làng xung quanh trông thấy lửa bốc lên từ lũy tre làng Đằng”; cướp đi ngôi nhà của mẹ con Thuận, lấy đi xương máu và sinh mạng của biết bao người dân vô tội “Một hàng cáng thương binh từ sân đình theo con ngòi sau làng lặng lẽ tiến ra bờ sông Thong”. Nhân vật tôi trong một trận đánh cũng bị thương nặng. Đau xót nhất là cái chết của bà cụ, mẹ Thận, người phụ nữ nhân hậu, bao dung đã chửo che cho bộ đội, cho kháng chiến. Cây mai trước nhà Thận tươi tốt là thế cũng bị chúng chạt không thương tiếc.

Hành trình đến với văn chương của Nguyễn Minh Châu là hành trình “đi tìm hạt ngọc ẩn giấu trong bề sâu tâm hồn con người”. Trong mất mát, đau thương các nhân vật của ông không hề gục ngã. Hoàn cảnh nghiệt ngã lại trở thành động lực, làm đòn bẩy để họ bộc lộ những phẩm chất cao quý. Đọc truyện ngắn Nhành mai người đọc không thấy nặng nề, u ám và vẫn lạc quan bởi đẹp con người và tình người trong kháng chiến. Trước hết là tinh thần đấu tranh quả cảm, anh dũng kiên cường của người dân làng Đằng, của các chiến sĩ pháo binh. Giặc có thể đốt làng, phá nhà, tàn sát người dân vô tội nhưng không thể giết chết tinh thần đoàn kết và sự anh dũng kiên cường của người dân yêu nước. Khắp làng Đằng “các cụ phụ lão cùng ban chỉ huy bộ đội đã chỉ tay về hướng địch mà thề sống chết có nhau”, “Gần hai trăm đồng bào không chịu tản cư, cương quyết ở lại cùng bộ đội đánh giặc”. Các chiến sĩ cũng chiến đấu anh dũng và quả cảm. Lượng bị thương nặng nhưng vẫn kiên cường chiến đấu. Khâm phục nhất là hình ảnh của Thận. Trong hồi ức của Lượng, ở lần gặp gỡ đầu tiên, Thận là cô gái có tính cách dịu dàng, đầy nữ tính. Vậy mà chiến tranh, bom đạn đã tôi luyện cô trở thành một người con gái bất khuất kiên cường. Trước lời đề nghị đưa dân làng xuống hầm tránh đạn, cô từ chối kiên quyết ở lại cầm vũ khí giết giặc và cứu thương binh “Thận không nghe. Cô chỉ có một thanh mã tấu, liền vứt thanh mã tấu xuống, nhặt lấy cây tiểu liên của tôi bắn chết một tên địch rồi cõng tôi lui về phía sau”. Chi tiết ấy gợi nhắc đến hình ảnh người mẹ trong truyện ngắn “Nhũng đứa con trong gia đình” của Nguyễn Thi tay cắp rổ, tay bế con đến đồn giặc kiên quyết đòi đầu người chồng vừa bị giết.

Giữa tiếng bom rơi đạn nổ lạnh ngắt xé toang bầu trời vẫn ấm áp ghĩa tình quân dân thắm thiết thể hiện qua sự chăm sóc ân cần, tình cảm chân thành của người dân làng Đằng, của bà cụ (mẹ Thận) dành cho người lính pháo binh khi họ đóng quân tại làng. Chiếc võng mẹ hay nằm nay dành để cáng thương binh. Chút sức lực cuối cùng sau trận đánh Thận cũng dành để cáng thương binh suốt đêm. Tất cả đã để lại trong hồi ức của lượng những ấn tượng đẹp đẽ, khó phai mờ “Năm năm rồi, lúc nào tôi cũng như trông thấy một mép khăn mỏ quạ bay lất phất trên cái cổ cao rám nắng, và thanh mã tấu in hằn xuống một bên vai áo nâu cứ đánh lách cách bên thanh đòn khiêng”.

Kết thúc đoạn trích là hình ảnh đầy xúc động về mối tình thầm kín, đẹp đẽ, thuỷ chung vượt qua bom đạn, thử thách của người lính pháo binh và cô dân quân du kích năm nào. Giặc Mĩ đốt nhà chặt cây mai trước sân cũng là chặt đứt sợi dây liên kết của lượng và Thận. Kể từ khi người con gái ấy và người mẹ già bỏ làng đi lưu lạc, năm năm xa cách Lượng chưa bào giờ quên, chưa bao giờ ngừng tìm kiếm và hy vọng. Cuối cùng cuộc hội ngộ đầy bất ngờ, trở thành khoảnh khắc phút xúc động, hạnh phúc nhất trong cuộc đời hai con người ấy “Chúng tôi gặp nhau quá đột ngột. Cổ tôi như bị nghẹn. Dưới ánh sao lờ mờ, tôi khao khát ngắm khuôn mặt Thận và để cho tình yêu giấu kín bấy lâu tự nó trào lên trong lòng mình. Chúng tôi đều mừng và xúc động không nói nên lời …”. Lời yêu chưa một lần thổ lộ, chưa một lời ước hẹn, thầm kín mà mãnh liệt cao cả và thiêng liêng bởi đã được chắp thêm đôi cánh của tình yêu quê hương đất nước, lòng căm thù giặc và ý chí quyết tâm giết giặc bảo vệ quê hương. Đây cũng chính là đặc điểm cơ bản của văn học Việt Nam giai đoạn 1945 – 1975, mang đamk khuynh hướng sử thi và cảm hững lãng mạn, hoà quyện giữa cái riêng – chung, cá nhân và cộng đồng.

Tác phẩm chứa đựng những đặc trưng nổi bật của nghệ thuật truyện ngắn điển hình như: xây dựng được tình huống truyện độc đáo thông qua cuộc gặp gỡ tình cờ giữa nhân vật tôi và Thận; Không gian nghệ thuật được lấy bối cảnh từ cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc. Không gian trong truyện có sự dịch chuyển linh hoạt từ không gian chiến trường đến không gian làng Đằng, sông Thăng; Thời gian: đan xen giữa quá khứ (hồi ức của nhân vật tôi) và hiện tại; Ngôi kể thứ nhất, điểm nhìn hạn chi đặt vào nhân vật chính tôi, cho phép nhà văn đi sâu vào khi thác thế giới nội tâm của nhân vật. Nghệ thuật xây dựng nhân vật mang tính điển hình, tập trung khắc hoạ tính cách, phẩm chất nhân vật thông qua các chi tiết miêu tả ngoại hình, cử chỉ, hành động, dòng suy nghĩ. Xây dựng thành công nhiều chi tiết tiêu biểu, hình ảnh mang tính biểu tượng. Hình ảnh “nhành mai” là biểu tượng cho vẻ đẹp, sức sống bất diệt…Ngôn ngữ giản dị, gần gũi, giàu sắc thái biểu cảm.

Có thể nói rằng Nhành mai là tác phẩm tiêu biểu cho truyện ngắn viết về đề tài người lính trong kháng chiến. Qua tác phẩm, nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn thể hiện tấm lòng xót thương cho số phận đau thương của con người; ngợi ca vẻ đẹp bất khuất kiên cường, sự hi sinh anh dũng của người lính và những người dân yêu nước trong kháng chiến. Thể hiện tinh thần lạc quan niềm tin vào tình yêu và sự hồi sinh.

Qua đây nhà văn Nguyễn Minh Châu cũng gửi gắm nhiều bài học, thông điệp giàu ý nghĩa: Tình yêu đôi lứa luôn song hành cùng tình yêu quê hương đất nước. Tình yêu giúp con người vượt qua mọi đau thương, khó khăn gian khổ; sự sống nảy mầm từ trong cái chết. Kết thúc đoạn trích là hình ảnh của bóng tối bao trùm không gian. Nhưng chắc chắn đó không phải là đêm đen của số phận nghiệt ngã con người như trong “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam, hay tương lai mờ mịt của chị Dậu trong “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố”. Trong bóng tối ấy vẫn chập chờn ánh sao lờ mờ, ánh đèn le lói hé mở một kết thúc có hậu, một tương lai tươi sáng.

Hơn nửa thế kỉ đã đi qua, chiến tranh cũng đã lùi xa nhưng vẻ đẹp của con người, tình người trong tác phẩm “Nhành mai” vẫn còn đó. Nó nhắc nhở chúng ta về những năm tháng đau thương mà quật khởi của dân tộc, về trách nhiệm của tầng lớp hậu thế trong việc gìn giữ thành quả cách mạng, biết ơn và ghi nhớ những hi sinh, công lao to lớn của thế hệ đi trước.

Tớ chép mạng đấy=))