lập dàn ý chi tiết phân tích bài thơ "hát ru" của Xuân Quỳnh

Tường Vi Mở bài

– Giới thiệu về tác giả Nguyễn Khoa Điềm: Tác giả Nguyễn Khoa Điềm là một nhà thơ lớn, có nhiều tác hay đóng góp cho nền văn học nước nhà. Thơ của ông thường gắn liền với tình yêu quê hương đất nước, tình yêu con người và có giá trị nhân văn sâu sắc.

– Giới thiệu tác phẩm: Tác phẩm “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” thể hiện nguồn cảm hứng vô tận của tác giả với những người con đồng bào Tây Nguyên dân tộc thiểu số ít người. Bài thơ thể hiện tình cảm mẫu tử thiêng liêng, tình yêu của người mẹ dành cho con, hòa chung vào tình yêu quê hương đất nước, tạo thành một tình lớn, mang lại nhiều cảm xúc cho người đọc.

II. Thân bài

a. Hình ảnh người mẹ địu con giã gạo thể hiện điều gì?

Những người cư dân thuộc vùng dân tộc thường mang theo thói quen đặc biệt của mình khi tham gia các hoạt động nông nghiệp, như làm đồng, gặt hái, giã lúa, và dệt vải. Điều đặc biệt là việc địu con trên lưng trong những công việc hàng ngày. Đối với những đứa trẻ ở vùng cao, hình ảnh mẹ đang địu con trên lưng là một phần không thể thiếu trong ký ức của họ.

Lưng mẹ không chỉ là nơi chứa đựng tình cảm thân thiết mà còn là bức tranh ấm áp, góp phần tạo nên những giấc mơ tươi đẹp cho những đứa trẻ. Những bước chân nhẹ nhàng trên đỉnh đồng cỏ xanh, những cánh đồng mênh mông nở hoa, hay cảm giác dịu dàng của gió mát lành - tất cả đều là những hình ảnh được in sâu trong trí tưởng tượng của những đứa trẻ được địu trên lưng. Lưng người mẹ trở thành một nguồn năng lượng tích cực, ấm áp và an toàn cho con cái. Mỗi bước đi trên mảnh đất quê hương trở nên quan trọng hơn khi được chia sẻ với người mẹ yêu thương. Những giọt mồ hôi từ công việc nương, làm rẫy được gửi gắm vào từng đường nét trên khuôn mặt của người mẹ, nhưng cũng là niềm vui và hạnh phúc của người mẹ khi chăm sóc và dành thời gian bên con.

Lưng mẹ không chỉ là nơi chở đựng con trên hành trình đầy gian truân của cuộc sống mà còn là nơi nuôi dưỡng những ước mơ trong tâm hồn nhỏ bé. Trong những giây phút ru con giữa làn mây trắng, người mẹ truyền đạt những giá trị truyền thống, lòng hiếu thảo, và tình yêu thương sâu sắc. Những đứa trẻ may mắn được địu trên lưng của người mẹ không chỉ có những kí ức đẹp đẽ mà còn được hình thành bởi tình thương và nền văn hóa đậm đà của vùng cao dân tộc. Lưng mẹ, nơi nuôi dưỡng những trái tim trong sạch và tinh khôi, là nền tảng cho một tuổi thơ tràn đầy yêu thương và niềm hạnh phúc.               

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.

Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội,

Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng.

Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi,

Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối,

Lưng đưa nôi và tim hát thành lời:

Ngủ ngoan a kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,

Mẹ thương a kay, mẹ thương bộ đội

Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần,

Mai sau con lớn vung chày lún sân…

b. Phân tích sự vất vả của người mẹ khi làm việc như thế nào?

Những giọt mồ hôi từ đôi bàn tay mẹ rơi xuống, trải qua lớp áo trắng, và chảy dọc theo đường nét của gương mặt hồng hào, bự bẫm của em. Những giọt mồ hôi ấm áp ấy không chỉ là biểu hiện của sự cống hiến và đổ dồn năng lượng mà còn trở thành những hạt ngọc quý, rơi vào thế giới mơ mộng của em.

Mẹ là người phụ nữ vô cùng mạnh mẽ và kiên cường. Công việc vất vả hàng ngày không chỉ đòi hỏi sự nỗ lực tuyệt vời mà còn yêu cầu mẹ phải đối mặt với thách thức của việc đồng thời chăm sóc em trên lưng. Đôi khi, trong ánh mắt mẹ, ta có thể cảm nhận được sự mệt mỏi, nhưng trong đó cũng chứa đựng một tình yêu vô bờ, sẵn sàng hi sinh cho hạnh phúc của em.

Mỗi giọt mồ hôi mà mẹ rót vào công việc là một khoảnh khắc của sự hy sinh và tận tụy. Những giọt mồ hôi ấy trở thành lời nói thầm lặng về tình mẹ - một tình yêu không điều kiện, không ngừng chảy vào cảm xúc và giấc mơ của em. Khi mẹ đang bận rộn với công việc, bàn tay mẹ không chỉ đơn giản là công cụ lao động mà còn là nguồn động viên vô song, đẩy em đi đến những đỉnh cao mới trong cuộc sống.

Những giọt mồ hôi của mẹ là những bức tranh tuyệt vời, làm nổi bật hình ảnh một người phụ nữ không ngừng chiến đấu và không ngừng yêu thương. Trong thế giới đầy hối hả, mẹ vẫn là nguồn động viên vững chắc, là người hùng nhỏ bé trong cuộc sống của em. Những giọt mồ hôi ấy không chỉ chảy trên gương mặt mẹ mà còn chảy vào trái tim ấm áp của em, tạo nên một kỷ niệm ngọt ngào về tình mẹ, về những khoảnh khắc đáng quý trong cuộc sống hằng ngày.    

 Mong ước của người mẹ?

Mẹ em đang vung những nhịp chày, làm việc tạo ra những hạt gạo ấm áp tình quân dân, tình đồng bào, đồng chí. Em nằm ngoan sau lưng mẹ ngủ một giấc no say, những giấc mơ bình yên về một ngày mai tươi sáng.

d. Điều gì làm cho người mẹ vui vẻ làm việc?

Một bà mẹ vừa chăm chỉ làm việc, vừa chăm con dành hết tình yêu thương của mình cho đứa con bé bỏng, những người mẹ này cũng chưa giây phút nào quên tình yêu, trách nhiệm với với quê hương, đất nước. “Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội. Nhịp chày nghiêng giấc mơ em nghiêng”

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.

Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka–lưi

Lưng núi thì to, mà lưng mẹ nhỏ,

Em ngủ ngoan em, đừng làm mẹ mỏi.

Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,

e. Phân tích hình ảnh hai mặt trời để thấy sự khác nhau như thế nào?

Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng. Người mẹ đồng bào dân tộc đi đâu làm gì cũng luôn phải mang con theo cùng. Những việc mẹ làm vô cùng nặng nhọc nhưng có em ở bên dường như mẹ không còn cảm thấy cô đơn nữa. Mẹ làm việc vì con. mong muốn cho con lớn khôn trưởng thành, có một cuộc sống đầy đủ hơn. Tình yêu của người mẹ thể hiện qua từng ấp ủ, mong muốn nhỏ nhoi. Qua những câu thơ này ta thấy tác giả là một người có trái tim vô cùng nhân hậu. “mặt trời của bắp thì nằm trên đồi. Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”.

-Tác giả đã sử dụng hình ảnh chơi chữ, lối nói ẩn dụ cùng là hình ảnh mặt trời. Nhưng mặt trời nhưng thể hiện sự biểu cảm khác nhau. Mặt trời của mẹ chính là em. Mẹ dành hết tình yêu, sức mạnh của cuộc đời mình để chăm sóc, lo lắng cho em. Mong cho em cho em có cuộc sống vui vẻ hạnh phúc.

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.

Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.

Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối

Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,

Mẹ địu em đi để dành trận cuối.

Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,

Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.

f. Hình ảnh các anh cầm súng, các chị cầm chông thể hiện điều gì?

Trong khổ thơ này, người mẹ không chỉ dịu con làm rẫy, đi rừng hay giã gạo nữa. Mà người mẹ đã địu con vào chiến trường, vào Trường Sơn tham gia giết giặc chống quân thù.

g. Mong ước của người mẹ khi nói với con đi đánh trận cuối?

Mẹ địu con đi đánh trận cuối, thể hiện sự quyết tâm của người mẹ trong cuộc chiến đấu khốc liệt này. Đồng thời cũng thể hiện niềm tin tất thắng của toàn thể người dân trên đất nước ta. Chúng ta luôn tin đạo nghĩa sẽ thắng hung tàn, sự đoàn kết ý chí của người dân sẽ xóa tan những âm mưu đen tối.

h. Qua bài thơ tác giả muốn nhắn nhủ điều gì?

Tinh thần chống giặc ngoại xâm của đồng bào ta vô cùng mãnh liệt. Dù với vũ khí nào thì tinh thần quyết tâm chống giặc ngoại xâm của người đồng bào ta vô cùng mạnh mẽ. Chúng ta trên dưới đồng lòng trăm người như một.

III. Kết bài

Bài thơ đã thể hiện tình cảm sâu sắc của người đồng bào dân tộc, những người có cái bụng thẳng thắn, chân tình. Họ luôn hướng về cách mạng, về những anh bộ đội Cụ Hồ với những tình cảm gắn bó sâu sắc.