Chốn Ải Bắc (1) mây sầu ảm đạm Cõi trời Nam gió thảm đìu hiu Bốn bề hổ thét chim kêu Đoái nom(2) phong cảnh như khêu bất bình Hạt máu nóng thấm quanh hồn nước Chút thân tàn lần bước dặm khơi Trông con...

Cảnh Nguyễn

**1. Đoạn văn bản trên được viết theo thể thơ nào? Nêu rõ số tiếng, số dòng mỗi khổ thơ?**

- Đoạn văn bản trên được viết theo thể thơ **song thất lục bát**.

- Số tiếng và số dòng mỗi khổ thơ:

 - **Song thất**: 2 câu bảy tiếng.

 - **Lục bát**: 2 câu lục bát (một câu sáu tiếng và một câu tám tiếng).

**2. Chỉ ra những tiếng được gieo vần trong khổ thơ sau. Dùng dấu (/) để ngắt nhịp ở mỗi dòng thơ. Nhận xét về cách gieo vần và ngắt nhịp.**

- Khổ thơ:

 ```

 Hạt máu nóng thấm quanh hồn nước

 Chút thân tàn lần bước dặm khơi

 Trông con tầm tã châu rơi

 Con ơi con nhớ lấy lời cha khuyên

 Giống Hồng Lạc hoàng thiên đã định

 Mấy ngàn năm suy thịnh đổi thay

 Trời Nam riêng một cõi này

 Anh hùng, hiệp nữ xưa nay kém gì!

 ```

- Gieo vần:

 - Vần **"ơi"**: *khơi, rơi, ơi*.

 - Vần **"ên"**: *khuyên, định*.

 - Vần **"ay"**: *thay, này*.

- Ngắt nhịp:

 ```

 Hạt máu nóng / thấm quanh / hồn nước

 Chút thân tàn / lần bước / dặm khơi

 Trông con / tầm tã / châu rơi

 Con ơi / con nhớ lấy / lời cha khuyên

 Giống Hồng Lạc / hoàng thiên / đã định

 Mấy ngàn năm / suy thịnh / đổi thay

 Trời Nam / riêng một cõi / này

 Anh hùng / hiệp nữ / xưa nay / kém gì!

 ```

- Nhận xét về cách gieo vần và ngắt nhịp:

 - Gieo vần liên tiếp, tạo sự liên kết mượt mà giữa các dòng thơ.

 - Nhịp thơ được ngắt linh hoạt, tạo nên âm điệu trầm bổng, vừa nhấn mạnh nội dung vừa thể hiện cảm xúc bi thương và uất hận.

**3. Dựa vào hoàn cảnh sáng tác, em hãy xác định chủ thể trữ tình của bài thơ trên.**

- Chủ thể trữ tình của bài thơ trên là **người cha**, người có lòng yêu nước sâu sắc, lo lắng cho vận mệnh đất nước và mong muốn truyền đạt tinh thần đó cho con mình.

**4. Chỉ ra các từ ngữ, hình ảnh đặc sắc trong khổ thơ sau và nêu hiệu quả diễn đạt của các hình ảnh, từ ngữ đó.**

- Khổ thơ:

 ```

 Than vận nước gặp khi biến đổi

 Để quân Minh thừa hội xâm lăng

 Bốn phương khói lửa bừng bừng

 Xiết bao thảm hoạ xương rừng máu sông!

 Nơi đô thị thành tung quách vỡ

 Chốn dân gian bỏ vợ lìa con

 Làm cho xiêu tán hao mòn

 Lạ gì khác giống dễ còn thương đâu!

 ```

- Từ ngữ, hình ảnh đặc sắc:

 - **"Bốn phương khói lửa bừng bừng"**: Hình ảnh gợi lên cảnh đất nước chìm trong chiến tranh, khói lửa từ bốn phía, thể hiện sự dữ dội của cuộc xâm lăng.

 - **"Xiết bao thảm hoạ xương rừng máu sông"**: Hình ảnh cực kỳ bi thương, diễn tả nỗi đau mất mát, hy sinh vô cùng to lớn của dân tộc.

 - **"Nơi đô thị thành tung quách vỡ"**: Hình ảnh thành quách bị phá hủy, đô thị tan hoang, biểu hiện của sự tan rã và suy tàn.

 - **"Chốn dân gian bỏ vợ lìa con"**: Hình ảnh đau thương của cảnh ly tán, gia đình tan vỡ do chiến tranh.

- Hiệu quả diễn đạt:

 - Các hình ảnh và từ ngữ đặc sắc trên làm nổi bật sự tàn khốc của chiến tranh và nỗi đau khổ của dân tộc. Chúng tạo nên bức tranh bi thương về vận mệnh đất nước, đồng thời khơi dậy lòng căm thù giặc và lòng yêu nước trong lòng người đọc.

**5. Xác định bố cục và từ đó chỉ ra mạch cảm xúc của văn bản trên.**

- **Bố cục**:

 - **Phần 1**: Từ đầu đến “lời cha khuyên” - Khung cảnh bi thương và lời nhắn nhủ của người cha.

 - **Phần 2**: Từ “Giống Hồng Lạc hoàng thiên đã định” đến “kém gì!” - Niềm tự hào về dân tộc và truyền thống anh hùng.

 - **Phần 3**: Từ “Than vận nước gặp khi biến đổi” đến hết - Bi kịch của đất nước và nỗi lòng người cha.

- **Mạch cảm xúc**:

 - Mở đầu bằng nỗi đau trước cảnh nước mất nhà tan, từ đó chuyển sang niềm tự hào về truyền thống anh hùng của dân tộc, rồi quay lại với nỗi đau và trách nhiệm truyền thừa tinh thần yêu nước cho thế hệ sau.

**6. Nêu chủ đề và cảm hứng chủ đạo của văn bản. Nêu một số căn cứ để xác định chủ đề.**

- **Chủ đề**: Văn bản thể hiện nỗi đau thương trước cảnh nước mất nhà tan, lòng tự hào về truyền thống anh hùng của dân tộc, và sự truyền đạt tinh thần yêu nước, trách nhiệm bảo vệ quê hương cho thế hệ sau.

- **Cảm hứng chủ đạo**: Cảm hứng yêu nước, bi thương và tự hào.

- **Căn cứ để xác định chủ đề**:

 - Những hình ảnh và từ ngữ diễn tả nỗi đau trước cảnh chiến tranh, mất mát.

 - Niềm tự hào về dòng giống Hồng Lạc và những anh hùng, hiệp nữ xưa nay.

 - Lời nhắn nhủ của người cha với con về trách nhiệm bảo vệ đất nước.

**7. Người cha muốn nhắn nhủ với con điều gì qua hai khổ thơ cuối trong đoạn trích trên?**

- Người cha muốn nhắn nhủ với con về trách nhiệm và nghĩa vụ bảo vệ đất nước, gánh vác sự nghiệp giang sơn mà cha đã từng đấu tranh. Ông truyền đạt lòng yêu nước, quyết tâm giành độc lập cho con và nhấn mạnh sự quan trọng của việc kế tục sự nghiệp bảo vệ non sông của các thế hệ sau.

**8. Đọc văn bản, em có suy nghĩ gì về đạo hiếu của con cái với cha mẹ.**

- Đọc văn bản, em nhận ra rằng đạo hiếu không chỉ đơn thuần là lòng kính yêu và phụng dưỡng cha mẹ mà còn là sự kế thừa những giá trị tinh thần, lý tưởng mà cha mẹ đã trao truyền. Trong bối cảnh đất nước lâm nguy, sự hiếu thảo còn thể hiện qua trách nhiệm đối với giang sơn, tiếp nối con đường mà cha mẹ đã đi, bảo vệ và xây dựng đất nước. Điều này cũng cho thấy đạo hiếu còn là trách nhiệm lớn lao đối với quê hương và dân tộc.