Bài thơ “Cố hương” được in trong tập “Bến quê”, xuất bản năm 1985 là một trong những truyện ngắn đặc sắc nhất của Nguyễn Quang Thiều. Truyện kể về chuyến thăm quê lần cuối cùng của nhân vật người anh - nhân vật “tôi”. Xuyên suốt toàn bộ tác phẩm, nổi bật lên hình ảnh làng quê và con người nơi đây với bao nỗi buồn vui lẫn lộn. Đặc biệt, nhà văn đã sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ để nhấn mạnh tình cảm yêu thương sâu nặng của mình đối với quê hương.
Trong đoạn trích trên, tác giả đã lặp lại cụm từ “Tôi hát bài hát về cố hương tôi” bốn lần ở đầu mỗi khổ thơ. Việc này có tác dụng tạo nên nhịp điệu du dương cho lời thơ, khiến cho âm hưởng trở nên da diết, khắc khoải hơn. Đồng thời, nó cũng thể hiện rõ tâm trạng bồi hồi, xúc động của nhân vật trữ tình khi nhớ về quê cũ.
“Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Những ngôi sao cứ thay nhau nhấp nháy
Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Mặt trời thức dậy phía đằng đông
Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Chim hót chim kêu rộn núi đồi
Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Con đường nhỏ dẫn về làng riêng
Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Đất cằn nhưng vẫn mọc hoa tươi.”
Mỗi lần cất tiếng hát, nhân vật “tôi” đều hướng về quê hương với biết bao niềm tự hào, yêu mến. Đó là nơi có những vì sao lấp lánh trên bầu trời đêm, mặt trời rực rỡ chiếu sáng ban mai; có tiếng chim ca líu lo khắp núi đồi; có con đường nhỏ quen thuộc đưa bước chân ta về làng. Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, đất đai khô cằn nhưng vẫn xanh tươi những bông hoa thắm đẹp. Tất cả những điều ấy đã gắn bó với tuổi thơ của nhân vật “tôi”, trở thành một phần không thể thiếu trong tâm hồn và trái tim của ông.
Tiếng hát vang vọng giữa không gian rộng lớn, hòa quyện cùng thiên nhiên, cảnh vật. Nó như một sợi dây vô hình kết nối con người với quê hương, giúp họ luôn giữ vững niềm tin vào cuộc sống, dù có phải xa cách đến đâu chăng nữa.
“Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Nơi máu mủ thân thương của tôi
Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Nơi tổ tiên ngàn đời của tôi
Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Dù phải lìa xa nhưng lòng không nguôi
Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Để nghe dòng máu trong tôi chảy.”
Nhân vật “tôi” khẳng định rằng quê hương chính là nơi chôn rau cắt rốn, nơi có máu mủ ruột thịt của mình. Ông luôn dành trọn vẹn tình yêu thương, sự trân trọng cho mảnh đất đó. Dù sau này có phải rời xa thì lòng ông vẫn không thôi nhớ nhung, mong mỏi. Tiếng hát cất lên như một lời hứa hẹn sẽ quay trở về đoàn tụ với gia đình, bạn bè, với những người thân yêu. Nó cũng thể hiện khát khao được sống trong tình yêu thương, được gắn bó với cội nguồn của mình.
“Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Nghe dòng máu trong tôi đang chảy
Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Như thuở ấu thơ ngày nào đó
Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Như thuở ấu thơ ngày nào đó
Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Như thuở ấu thơ ngày nào đó…”
Lời hát cứ lặp đi lặp lại như một vòng tuần hoàn bất tận. Nó giống như mạch máu chảy rần rật trong cơ thể, không ngừng thúc giục nhân vật “tôi” hãy hành động ngay lập tức. Ông muốn chạy thật nhanh về quê hương, ôm lấy người thân, bạn bè và đắm chìm trong tình yêu thương ấm áp.
Việc lặp lại liên tục cụm từ “như thuở ấu thơ ngày nào đó” càng làm tăng thêm tính chất hoài niệm, gợi nhắc về những kỷ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ. Nhân vật “tôi” ước ao được trở lại thời điểm đó, khi mọi thứ còn đơn giản, ngây thơ và tràn đầy hy vọng.
“Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Nghe dòng máu trong tôi đang chảy
Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Như thuở ấu thơ ngày nào đó
Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Như thuở ấu thơ ngày nào đó
Tôi hát bài hát về cố hương tôi
Như thuở ấu thơ ngày nào đó…”
Tóm lại, việc lặp lại cụm từ “Tôi hát bài hát về cố hương tôi” ở đầu mỗi khổ thơ đã góp phần quan trọng trong việc thể hiện tình cảm yêu thương sâu nặng của nhân vật “tôi” đối với quê hương. Nó mang đến cho độc giả những rung động tinh tế, đồng thời khơi gợi trong họ những suy nghĩ, trăn trở về trách nhiệm của bản thân đối với nơi chôn rau cắt rốn.