Phân tích tác phẩm thơ Viếng Lăng Bác: Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Ôi hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão tố mưa sa đứng thẳng hàng Ngày ngày mặt trời đi qua trên...

Bác Hồ - vị cha già kính yêu của dân tộc Việt Nam, Người đã dành trọn cuộc đời mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Bác không có gia đình và những người con riêng nhưng Bác lại là cha của vô vàn đứa con, vô vàn đồng bào khác nhau. Tình cảm của Bác đối với nhân dân ta cũng như tình cảm của nhân dân ta đối với Bác thật vĩ đại, cao cả, thiêng liêng, đẹp đẽ biết bao. Để rồi sau khi Bác mất, Viễn Phương đã thay mặt toàn thể đồng bào miền Nam viết lên bài thơ Viếng Lăng Bác để bày tỏ lòng thành kính, tiếc thương trước sự ra đi của Bác và khát khao được ở bên cạnh Bác. Bài thơ được viết theo thể thơ tự do, gồm 4 khổ, mỗi câu thơ đều chứa đựng những tình cảm chân thành, da diết nhất của nhà thơ nói riêng và toàn thể đồng bào miền Nam nói chung.
Khổ đầu tiên của bài thơ chính là tâm trạng, cảm xúc của nhà thơ khi đến lăng Bác:
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng
Mở đầu bài thơ, tác giả đã trực tiếp bày tỏ cảm xúc của mình bằng cách sử dụng từ ngữ giàu sắc thái biểu cảm: “con ở miền Nam”. Cách xưng hô này vừa thể hiện sự gần gũi, thân mật vừa thể hiện sự kính trọng, tôn trọng của nhà thơ đối với Bác. Đồng thời, nó còn khẳng định Bác luôn sống mãi trong trái tim của người dân miền Nam nói riêng và người dân Việt Nam nói chung. Nhà thơ ra thăm Bác với tấm lòng thành kính, biết ơn sâu sắc nên dù chưa gặp được Bác thì ông vẫn luôn tin tưởng rằng Bác vẫn đang dõi theo mảnh đất miền Nam gian khổ và anh hùng:
“Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ”
Hình ảnh “mặt trời” trong câu thơ thứ hai được coi là một ẩn dụ đầy sáng tạo, tinh tế của nhà thơ. Nó không chỉ gợi liên tưởng tới vầng hào quang ấm áp, soi sáng cho nhân loại của Bác mà còn tượng trưng cho sức sống trường tồn, bất diệt của tư tưởng Marx-Lenin. Ở đây, tác giả đã ví Bác như mặt trời bởi Bác đã đem lại ánh sáng, sự sống cho dân tộc Việt Nam giống như mặt trời mang lại ánh sáng, sự sống cho Trái Đất. Mặt trời sẽ vĩnh viễn tồn tại cùng vũ trụ để chiếu sáng cho muôn loài. Bác Hồ cũng vậy, sẽ mãi mãi sống trong tâm trí của người dân Việt Nam.
Sau khi vào trong lăng, nhà thơ không khỏi xót xa trước hình ảnh Bác đang say ngủ:\n“Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân”\nCụm từ “bảy mươi chín mùa xuân” ý chỉ số tuổi của Bác khi Người qua đời. Hình ảnh dòng người xếp hàng vào lăng viếng Bác được so sánh với “tràng hoa” vừa diễn tả thực cảnh dòng người dài vô tận vào lăng viếng Bác vừa thể hiện được tấm lòng thành kính, biết ơn, thương nhớ của nhân dân đối với Bác. Những bông hoa tươi thắm ấy được kết lại từ nhiều loài hoa khác nhau, từ những con người khác nhau nhưng đều chung một tấm lòng thành kính, biết ơn, thương nhớ đối với Bác. Tất cả họ đều hướng về Bác, hướng về người lãnh tụ vĩ đại của dân tộc.
Đến khổ thơ cuối cùng, nhà thơ đã bộc lộ trực tiếp nỗi niềm mong ước của bản thân khi phải trở về miền Nam:
“Mai về miền Nam thương trào nước mắt
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác
Muốn làm đóa hoa tỏa hương nơi đây
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này.”
Nhà thơ đã sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ “muốn làm” nhằm nhấn mạnh ước nguyện cháy bỏng của mình. Ông muốn hóa thân thành con chim nhỏ để cất tiếng hót làm vui lăng Bác, hóa thành đóa hoa để tỏa hương thơm ngào ngạt nơi đây. Đặc biệt, ông còn muốn hóa thân thành cây tre trung hiếu để canh giữ giấc ngủ ngàn thu của Người. Cây tre trung hiếu sẽ thay mặt cho toàn thể đồng bào miền Nam canh giữ giấc ngủ của Bác, thực hiện di nguyện của Bác là giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Bài thơ Viếng Lăng Bác đã thể hiện được tấm lòng thành kính, biết ơn sâu sắc của toàn thể đồng bào Việt Nam đối với công lao to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Qua đó, chúng ta càng thêm trân trọng và tự hào về vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc.