Nguyễn Du là đại thi hào của dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới, tên tuổi ông gắn liền với tác phẩm “Truyện Kiều”. Bằng tài năng và tấm lòng nhân đạo sâu sắc, Nguyễn Du đã xây dựng thành công tuyến nhân vật trong tác phẩm, tiêu biểu nhất là ba chị em Thúy Kiều. Trong đó, Thúy Vân hiện lên với những nét vẽ chân thực qua đoạn trích Chị em Thuý Kiều.
Đoạn thơ nằm ở phần mở đầu của tác phẩm, giới thiệu gia cảnh của Kiều. Khi nói về hai cô con gái đầu lòng, nhà thơ đã sử dụng những từ ngữ Hán Việt như “đầy đặn”, “trang trọng” để gợi ra khí chất cao quý của họ. Đó chính là Thúy Vân và Thúy Kiều – những người con gái tuyệt sắc giai nhân:
“Mai cốt cách, tuyết tinh thần,
Mỗi người một vẻ, mười phân vẹn mười.”
Câu thơ trên đã khái quát được vẻ đẹp chung của cả hai chị em, vừa có cốt cách thanh tao như cây mai, lại mang tâm hồn trắng trong như bông tuyết. Tuy nhiên, khi miêu tả từng người thì Nguyễn Du vẫn làm nổi bật lên được nét riêng biệt của họ. Thúy Vân hiện lên với vẻ đẹp đài các, kiêu sa:
“Vân xem trang trọng khác vời,
Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang.
Hoa cười, ngọc thốt, đoan trang,
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da.”
Bằng việc sử dụng biện pháp ước lệ tượng trưng, Nguyễn Du đã khắc họa nên bức chân dung Thúy Vân với vẻ đẹp tròn đầy, hài hòa. Từ khuôn mặt đến nụ cười hay giọng nói đều toát lên sự dịu dàng, đằm thắm. Nàng sở hữu gương mặt “đầy đặn” như vầng trăng đêm rằm, đôi lông mày đậm như con ngài cùng với nụ cười tươi tắn như đóa hoa đang khoe sắc. Giọng nói của nàng trong trẻo, ngọt ngào như tiếng ngọc lăn trên mâm vàng. Tất cả tạo nên một vẻ đẹp hoàn hảo khiến cho thiên nhiên phải “thua”, phải “nhường”:
“Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da”
Đó không chỉ đơn thuần là lời khen ngợi của tác giả dành cho Thúy Vân mà còn thể hiện quan niệm thẩm mĩ của người xưa. Vẻ đẹp của nàng đạt tới độ chuẩn mực, cân bằng, hài hòa giữa con người và tự nhiên. Không chỉ vậy, Thúy Vân còn mang khí chất “trang trọng” khác biệt, vượt trội hơn hẳn so với những người con gái khác. Với bút pháp ước lệ kết hợp với liệt kê, tác giả đã phác họa nên bức chân dung Thúy Vân với vẻ đẹp nền nã, phúc hậu.
Nếu như khi miêu tả Thúy Vân, tác giả chủ yếu dùng hình ảnh thiên nhiên để ví von thì đến khi miêu tả Thúy Kiều, Nguyễn Du lại tập trung vào cái tài cũng như cái tình của nàng:
“Kiều càng sắc sảo mặn mà,
So bề tài sắc lại là phần hơn.”
Thúy Kiều xuất hiện sau em gái mình nhưng lại gây ấn tượng mạnh mẽ hơn bởi vẻ đẹp “sắc sảo” về trí tuệ và “mặn mà” về tâm hồn. Nếu như vẻ đẹp của Thúy Vân được thiên nhiên ngưỡng mộ, tôn vinh thì đối với Thúy Kiều, thiên nhiên lại bị lu mờ trước nhan sắc của nàng:
“Làn thu thủy, nét xuân sơn,”
Hai câu thơ cuối đã khẳng định rõ ràng vị thế của Thúy Kiều trong lòng độc giả. Dù chỉ là phác họa sơ lược nhưng dưới ngòi bút tài hoa của Nguyễn Du, Thúy Kiều hiện lên thật sống động, chân thực.