phân phân tích bài thơ đêm Đông hoài cảm của tác giả tản Đà

Tản Đà (1889-1939) là một trong những nhà thơ lớn của nền văn học Việt Nam đầu thế kỉ XX. Ông đã để lại cho đời nhiều tác phẩm độc đáo, có giá trị như Giọt lệ thu, Hái hoa, Kiếp phong trần... Trong đó, “Đêm đông” là một bài thơ hay và tiêu biểu cho hồn thơ Tản Đà. Bài thơ được sáng tác vào năm 1917, lúc ông đang sống những ngày buồn bã, vô vị ở phố huyện Cẩm Giang (nay là thị xã Sơn Tây, tỉnh Hà Tây). Tâm trạng u uất ấy đã được thể hiện rất thành công qua từng câu chữ trong “Đêm đông”.
Mở đầu bài thơ, tác giả viết:
“Trời nghe gió thổi lạnh lùng,
Cành cây rung động tiếng thở than.”
Hai câu thơ mở ra một không gian nghệ thuật đầy tâm trạng. Đó là cảnh trời đất vào đêm đông với những cơn gió lạnh buốt thấu xương. Gió thổi làm cành cây rung động mạnh mẽ phát ra âm thanh nghe thật não nề, thê lương. Tiếng gió rít lên nghe thật ghê rợn, nó gợi sự lạnh lẽo đến cùng cực khiến con người ta phải sợ hãi. Không chỉ vậy, cái lạnh còn thấm sâu vào lòng người khiến họ cảm thấy cô đơn, lạc lõng giữa cuộc đời.
“Nửa ecnh trống trải thương vì đâu?
Gió đưa vẳng lặng tiếng chuông sầu.”
Nhà thơ tiếp tục khắc họa khung cảnh thiên nhiên trong đêm đông bằng những hình ảnh giàu sức gợi: nửa ecnh trăng sáng, gió đưa vẳng lặng tiếng chuông sầu. Trăng là biểu tượng đẹp đẽ của thiên nhiên, nhưng khi đặt trong bối cảnh này thì nó trở nên thật cô độc, lẻ loi. Ánh trăng chiếu xuống mặt đất, soi tỏ mọi vật nhưng vẫn chẳng thể xua tan đi cái lạnh lẽo đang bao trùm khắp không gian. Tiếng chuông chùa vang vọng trong đêm tối càng tô đậm thêm nỗi buồn man mác của thi nhân.
“Ai ngồi dưới ngọn đèn hiu hắt,
Gục đầu thương nhớ bóng quê xưa.”
Ở hai câu thơ cuối, tác giả đã sử dụng biện pháp đảo ngữ kết hợp với từ láy “hiu hắt” nhằm nhấn mạnh vẻ ảm đạm, tàn tạ của ngọn đèn. Ngọn đèn vốn là biểu tượng cho ánh sáng, cho hơi ấm của con người. Nhưng trong đêm đông lạnh lẽo, nó bỗng trở nên yếu ớt, mờ nhạt, không đủ sức xua tan đi màn sương mù dày đặc đang bủa vây lấy tâm hồn thi sĩ. Hình ảnh “gục đầu thương nhớ bóng quê xưa” đã bộc lộ rõ nét tâm trạng của nhà thơ. Ông đang ngồi một mình trong căn phòng nhỏ bé, xa lạ, nơi phố huyện Cẩm Giang để chờ đợi một điều gì đó. Nhưng tất cả đều im lìm, vắng lặng khiến ông cảm thấy cô đơn, lạc lõng giữa chốn phồn hoa đô hội. Nỗi nhớ quê hương da diết cứ thế trào dâng trong lòng ông, khiến ông gục đầu suy tư, trăn trở.
Bài thơ “Đêm đông” của Tản Đà đã khắc họa thành công bức tranh thiên nhiên trong đêm đông lạnh lẽo, cô tịch. Qua đó, tác giả cũng bày tỏ niềm thương nhớ quê hương tha thiết của mình. Với ngôn ngữ giản dị, mộc mạc cùng những hình ảnh thơ giàu sức gợi, bài thơ đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng bạn đọc và góp phần khẳng định tên tuổi của Tản Đà trong nền văn học dân tộc.