Hồ Hoàn Kiếm là một di tích lịch sử, văn hóa, thắng cảnh nổi tiếng của đất Thăng Long ngàn năm văn hiến, là điểm đến lý tưởng không thể bỏ qua khi du khách đặt chân tới Hà Nội.
Truyền thuyết kể rằng vào thế kỷ XV, sau khi đánh tan giặc Minh xâm lược, vua Lê Lợi cưỡi thuyền rồng dạo quanh hồ và thấy được thần Kim Quy hiện lên đòi lại gươm báu. Từ đó, hồ có tên gọi là Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm. Xung quanh hồ trồng nhiều loại hoa và cây cảnh. Đó là những hàng liễu rủ thướt tha, những nhành lộc vừng nghiêng nghiêng đổ hoa soi bóng dưới lòng hồ hay những cây pháo nở hoa hồng tung khắp mặt nước mỗi dịp Tết đến xuân về... Nước hồ xanh ngắt quanh năm nên hồ Hoàn Kiếm còn có tên gọi khác là hồ Lục Thủy.
Cạnh hồ là đền Ngọc Sơn với tháp Bút, đài Nghiên mang đậm nét kiến trúc cổ kính, được xây dựng từ thời Lê. Tháp Bút cao 9m gồm 5 tầng, đỉnh là hình ngọn bút lông hướng về phía Nam. Đài Nghiên được xây trên đá khối, ba mái cong, có hai con nghê chầu ở đầu mái. Cầu Thê Húc màu son dẫn vào cổng đền. Đền Ngọc Sơn thờ Trần Hưng Đạo, Văn Xương đế quân, Lã Động Tân, Quan Vân Trường. Phía bắc hồ là vườn hoa Chí Linh, khu nhà hàng, đối diện bên kia bờ là đền bà Kiệu. Đi thêm chút nữa sẽ tới phố Đinh Tiên Hoàng đi men theo bờ hồ là đến tượng đài Lý Thái Tổ - nơi rộng nhất của đường Đinh Tiên Hoàng. Đây cũng chính là nơi diễn ra các cuộc diễu binh, diễu hành nhân các ngày lễ lớn của thủ đô, cả nước như mùng 2 tháng 9, mùng 10 tháng 3 âm lịch,...
Ngoài ra, gần hồ Hoàn Kiếm còn có Nhà hát múa rối Thăng Long biểu diễn nghệ thuật đặc trưng của Việt Nam, phòng tranh Hữu Nghị, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam,...
Hàng năm, cứ mỗi độ rằm tháng giêng, người dân Hà Thành cùng du khách thập phương lại nô nức kéo nhau về hồ Hoàn Kiếm để chiêm ngưỡng màn bắn pháo hoa rực rỡ mừng lễ hội Đống Đa kỷ niệm chiến thắng Ngọc Hồi - Đống Đa đánh đuổi quân Thanh.
Đến thăm hồ Hoàn Kiếm, ta có thể bắt gặp hình ảnh những cụ già tập dưỡng sinh ven hồ, những cặp đôi trẻ nắm tay hẹn hò, trò chuyện, những tốp khách du lịch trong và ngoài nước tham quan lăng Chủ tịch, thăm di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò,... Tất cả tạo nên một khung cảnh tuyệt đẹp cho vùng đất nghìn năm văn hiến này.