Nguyễn Đình Thi là một nghệ sĩ đa tài, ông sáng tác nhạc, làm thơ, viết tiểu thuyết, kịch... Thơ của Nguyễn Đình Thi giàu cảm xúc, tập trung thể hiện những tình cảm lớn lao của dân tộc như tình yêu nước, niềm tự hào về đất nước và nhân dân. Bài thơ Việt Nam quê hương ta được sáng tác năm 1956 với cảm hứng chủ đạo là niềm tự hào về quê hương đất nước.
Mở đầu bài thơ là bức tranh thiên nhiên tươi đẹp của làng quê Việt Nam:
Việt Nam đất nước ta ơi
Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn
Cánh cò bay lả rập rờn
Mây mờ che đỉnh Trường Sơn sớm chiều
Bức tranh ấy có màu xanh của biển lúa, cánh cò bay lả dập dờn, có mây mù che phủ trên đỉnh núi. Cảnh đẹp nên thơ, thanh bình, yên ả rất thân thuộc của làng quê Việt Nam. Điệp từ "đâu" đặt ở đầu các câu thơ nhằm khẳng định không gian nghệ thuật này là nơi đẹp nhất, tuyệt vời nhất. Câu thơ mở đầu vừa là lời gọi trìu mến, thân thương vừa là tiếng lòng thốt lên vui sướng khi ngắm nhìn cảnh đẹp quê hương.
Tiếp đến, nhà thơ đã khắc họa vẻ đẹp của con người Việt Nam cần cù, chịu khó, kiên cường, bất khuất trong chiến đấu nhưng cũng rất dịu dàng, đằm thắm, thiết tha trong cuộc sống đời thường:
Quê hương biết mấy thân yêu
Bao nhiêu đời đã chịu nhiều thương đau
Mặt người vất vả in sâu
Gái trai cũng một áo nâu nhuộm bùn
Đất nghèo nuôi những anh hùng
Chìm trong máu lửa lại vùng đứng lên
Đạp quân thù xuống đất đen
Súng gươm vứt bỏ lại hiền như xưa
Người nông dân phải chịu đựng nhiều khó khăn, vất vả, cực nhọc vì phải làm việc quanh năm suốt tháng. Họ phải dãi nắng dầm mưa, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời để kiếm miếng cơm manh áo. Cuộc sống lam lũ, cực khổ khiến gương mặt họ sạm đi vì nắng gió. Tuy vậy, dù khó khăn đến đâu thì họ vẫn luôn giữ được tinh thần lạc quan, yêu đời.
Trong kháng chiến, con người Việt Nam càng bộc lộ rõ phẩm chất tốt đẹp. Khi tổ quốc bị xâm lăng, họ sẵn sàng từ bỏ ruộng vườn, từ bỏ gia đình để ra trận chiến đấu. Dù phải đối mặt với kẻ thù mạnh hơn gấp bội phần, vũ khí tối tân, hiện đại nhưng họ không hề sợ hãi mà vẫn dũng cảm chiến đấu hết mình. Cuối cùng, nhờ sự đoàn kết một lòng, ý chí quyết tâm sắt đá, dân tộc ta đã đánh tan kẻ thù hung bạo. Sau chiến tranh, họ lại trở về với bản chất hiền lành, chất phác, chăm chỉ làm ăn.
Nổi bật giữa khung cảnh thiên nhiên rộng lớn là hình ảnh con người Việt Nam với tầm vóc xinh nhỏ bé nhưng ý chí lại vô cùng mạnh mẽ:
Sừng sững những ô tô trường sơn
Những đường điện lịch sử
Dòng suối lớn miền nam
Hùng dũng bắn vào trời xanh
Các động từ "sừng sững", "hùng dũng" đã nhấn mạnh sức mạnh phi thường của con người trước thiên nhiên rộng lớn. Hai câu thơ cuối là lời ca ngợi công lao to lớn của thế hệ cha ông đã ngã xuống giành lại độc lập cho Tổ Quốc. Từ đó, nhà thơ bày tỏ mong muốn thế hệ trẻ hôm nay sẽ tiếp bước truyền thống của cha ông xây dựng đất nước ngày càng phồn vinh.
Bài thơ Việt Nam quê hương ta của Nguyễn Đình Thi đã đem đến cho người đọc những cảm nhận mới mẻ về vẻ đẹp của thiên nhiên và con người Việt Nam. Qua đó, thể hiện tình yêu quê hương đất nước sâu nặng của tác giả.