Như Quỳnh Bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai đoạn trích “Hai lần chết” của tác giả Mạc Lâm và “Dì Hảo” của tác giả Nam Cao
Văn học Việt Nam có không ít tác phẩm đã khắc họa sâu sắc cuộc sống của những con người nhỏ bé trong xã hội, mang đến cho người đọc những suy nghĩ sâu sắc về thân phận con người và giá trị cuộc sống. Hai đoạn trích “Hai lần chết” của tác giả Mạc Lâm và “Dì Hảo” của tác giả Nam Cao là những tác phẩm tiêu biểu, mang những nét đặc trưng riêng về nội dung và nghệ thuật, nhưng đồng thời cũng có những điểm tương đồng trong việc phản ánh thực trạng xã hội. Qua việc so sánh và đánh giá hai đoạn trích này, ta có thể hiểu thêm về cách các tác giả diễn tả nỗi đau và hy vọng của con người trong hoàn cảnh khắc nghiệt.
Trước hết, cả hai đoạn trích đều đề cập đến những bi kịch của con người, nhưng cách mỗi tác giả khắc họa nỗi đau ấy lại mang sắc thái riêng. Trong “Hai lần chết” của Mạc Lâm, ta chứng kiến sự khắc khoải và nỗi đau kép mà con người phải chịu đựng. Tác giả kể về hai lần chết, mà trong đó không chỉ là cái chết thể xác, mà còn là cái chết trong tinh thần, khi con người bị đẩy vào tuyệt vọng và mất đi ý chí sống. Qua đó, Mạc Lâm không chỉ nhấn mạnh những mất mát mà còn phơi bày thực trạng xã hội đã đẩy con người vào bi kịch không lối thoát. Ngôn ngữ của Mạc Lâm sắc bén và đầy ám ảnh, gợi lên sự bế tắc của những con người bị bóp nghẹt bởi số phận.
Ngược lại, trong đoạn trích “Dì Hảo” của Nam Cao, tác giả lại khắc họa nỗi đau con người qua nhân vật dì Hảo, một người phụ nữ nghèo khổ, lam lũ và hết lòng vì gia đình. Nam Cao mô tả cuộc sống khắc nghiệt và sự hy sinh của dì Hảo, qua đó thể hiện sự bất công và những nỗi khổ mà người nông dân phải chịu đựng trong xã hội cũ. Ngòi bút của Nam Cao rất tinh tế, đi sâu vào những chi tiết bình dị nhưng đầy cảm xúc, làm nổi bật lên hình ảnh người phụ nữ vừa mạnh mẽ, vừa yếu đuối, vừa tràn ngập hy vọng, vừa quằn quại trong nỗi khổ của cuộc sống. Dì Hảo không chỉ đại diện cho một con người, mà còn biểu trưng cho cả một tầng lớp, những con người thấp bé trong xã hội, luôn khao khát hạnh phúc nhưng bị thực tế phũ phàng đè nén.
Dù có những điểm khác nhau trong cách tiếp cận bi kịch của con người, hai tác phẩm này lại có chung một thông điệp: phơi bày sự khắc nghiệt của xã hội và bày tỏ lòng trắc ẩn đối với những số phận bất hạnh. Mạc Lâm sử dụng lối viết mang đậm tính chất hiện thực tàn khốc, khiến người đọc không khỏi bàng hoàng trước sự phi lý của số phận. Trong khi đó, Nam Cao lại thể hiện nỗi đau qua những hình ảnh quen thuộc của đời sống thường ngày, tạo nên sự thấm thía nhẹ nhàng mà sâu sắc. Cả hai tác giả đều thành công trong việc làm cho người đọc phải suy ngẫm về giá trị của cuộc sống và những bất công cần được thay đổi.
Tuy nhiên, nếu xét về sức lay động và sự đồng cảm mà các tác phẩm mang lại, Nam Cao có lẽ chiếm ưu thế nhờ cách khắc họa nhân vật đầy nhân văn. Dì Hảo không chỉ là nạn nhân của xã hội, mà còn là biểu tượng cho tình mẫu tử, cho nghị lực sống mạnh mẽ dù phải đối mặt với những bất hạnh không thể tránh khỏi. Mặt khác, Mạc Lâm, với “Hai lần chết”, lại làm người đọc day dứt trước những thực tế khắc nghiệt, nhưng cảm giác ấy đôi khi mang màu sắc nặng nề, dễ tạo nên sự u ám kéo dài trong lòng người đọc.
Cả hai tác phẩm đều để lại ấn tượng mạnh mẽ nhờ khả năng khắc họa bi kịch cuộc đời một cách chân thực và sâu sắc. “Hai lần chết” khiến ta nhìn vào sự phi lý của số phận và những nỗi đau chồng chất, còn “Dì Hảo” lại gieo vào lòng người một cảm giác vừa xót xa, vừa cảm phục trước tinh thần chịu đựng kiên cường của con người. Qua đó, ta thấy được sự đồng cảm và trăn trở của các nhà văn trước những bất công trong xã hội và khát khao về một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Tóm lại, cả Mạc Lâm và Nam Cao đều thành công trong việc gửi gắm những thông điệp ý nghĩa thông qua cách khắc họa những nỗi đau của con người. Tuy mỗi người có cách tiếp cận khác nhau, nhưng điểm chung của họ là sự nhấn mạnh vào giá trị của nghị lực và khát vọng sống. Hai đoạn trích đều là những tác phẩm tiêu biểu, khơi gợi những suy nghĩ sâu sắc về thân phận và ý nghĩa của cuộc sống trong lòng người đọc.