Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, có rất nhiều nhà văn tên tuổi đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả như Nguyễn Tuân, Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố,... Nhưng nổi bật nhất phải kể đến là nhà văn Kim Lân - một cây bút chuyên viết truyện ngắn về đề tài nông thôn và người nông dân. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là truyện ngắn "Vợ Nhặt", được in trong tập "Con chó xấu xí". Tác phẩm này không chỉ thành công về mặt nội dung mà còn xuất sắc về mặt nghệ thuật, đặc biệt là nghệ thuật xây dựng tình huống truyện.
Truyện ngắn "Vợ Nhặt" lấy bối cảnh là nạn đói khủng khiếp năm Ất Dậu 1945, khi hơn hai triệu đồng bào ta bị chết đói. Trong thời điểm đau thương ấy, Kim Lân đã khắc họa hình ảnh nhân vật Tràng thật đặc sắc, qua đó thể hiện giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc của mình. Nhân vật Tràng là một người lao động nghèo khổ, sống cùng mẹ già trong xóm ngụ cư. Anh làm nghề kéo xe bò thuê, hàng ngày bươn chải kiếm sống. Tuy nhiên, cuộc sống của anh cũng chẳng khá khẩm gì hơn bao nhiêu người khác trong cái xóm ngụ cư tồi tàn kia. Thế nhưng, giữa lúc khó khăn, Tràng vẫn sẵn sàng dang tay cưu mang một người phụ nữ xa lạ, đưa cô về làm vợ. Hành động của Tràng không chỉ thể hiện sự tốt bụng, hào phóng mà còn cho thấy tấm lòng nhân hậu, giàu tình yêu thương của anh.
Tình huống truyện xảy ra bất ngờ, đầy bi hài khi Tràng vô tình gặp Thị trên đường đi kéo xe bò thuê. Hai con người khốn khổ, đang bên bờ vực thẳm của cái chết lại tìm thấy niềm vui, hạnh phúc trong nhau. Họ quyết định kết hôn ngay lập tức, dù chưa hiểu rõ về nhau. Điều này khiến cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, lôi cuốn người đọc bởi tính bất ngờ, kịch tính. Đồng thời, nó cũng góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm: ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của người lao động, dù trong hoàn cảnh nào họ vẫn luôn lạc quan, yêu đời, hướng tới tương lai tươi sáng.
Bên cạnh đó, việc xây dựng tình huống truyện cũng giúp tác giả bộc lộ rõ nét tính cách của các nhân vật. Tràng là một người đàn ông hiền lành, chất phác, giàu tình cảm. Anh sẵn sàng bỏ qua mọi lời đàm tiếu, dị nghị của thiên hạ để cưới Thị về làm vợ. Mẹ Tràng thì lo lắng, xót xa cho con trai vì bà biết rằng cuộc sống phía trước sẽ còn nhiều khó khăn, thử thách. Còn Thị, ban đầu cô tỏ ra kiêu ngạo, đanh đá nhưng sau khi được Tràng cưu mang, cô đã thay đổi hẳn thái độ, trở nên dịu dàng, nết na hơn.
Có thể nói, nghệ thuật xây dựng tình huống truyện là một yếu tố quan trọng góp phần tạo nên thành công cho tác phẩm "Vợ Nhặt". Tình huống truyện độc đáo, bất ngờ đã giúp tác giả bộc lộ rõ nét chủ đề, tư tưởng của tác phẩm, đồng thời thể hiện tài năng của nhà văn Kim Lân.