Nguyễn Minh Châu là một trong những cây bút tiên phong của văn học Việt Nam thời kì đổi mới với lối viết lãng mạn nhưng vẫn rất hiện thực, đời thường. Các sáng tác của ông đều mang tính triết lí sâu sắc qua nhiều tầng suy tư về con người và cuộc đời. Hai tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa" và "Hai đứa trẻ" đã thể hiện rõ nét điều này.
Trước hết, cả hai truyện ngắn đều khắc họa thành công số phận bất hạnh của những con người nhỏ bé trong xã hội. Trong "Chiếc thuyền ngoài xa", nhân vật trung tâm là người đàn bà hàng chài, một người phụ nữ nghèo khổ, lam lũ, chịu đựng bao nhiêu bất hạnh trong cuộc sống. Chị phải chịu cảnh bạo lực gia đình từ người chồng vũ phu, tàn nhẫn. Dù bị đánh đập dã man, chị vẫn cam chịu, không dám phản kháng vì sợ ảnh hưởng đến các con. Cuộc sống của chị chỉ xoay quanh việc kiếm tiền nuôi con, không có niềm vui hay hy vọng nào khác. Còn trong "Hai đứa trẻ", hai chị em Liên và An cũng là những nạn nhân của hoàn cảnh xã hội. Họ sống trong một phố huyện nghèo nàn, tăm tối, nơi mà ánh sáng của sự sống dường như đã tắt lịm. Liên và An phải sống trong cảnh thiếu thốn, nghèo đói, phải chứng kiến những cảnh đời bất hạnh xung quanh mình. Cả hai tác phẩm đều cho thấy sự bế tắc, tuyệt vọng của những con người nhỏ bé trong xã hội. Họ không có quyền lựa chọn cuộc sống của mình, họ phải chấp nhận những gì đang diễn ra dù biết rằng đó là bất công, là đau khổ.
Thứ hai, cả hai tác phẩm đều thể hiện sự đồng cảm, xót thương của nhà văn đối với những con người bất hạnh. Nguyễn Minh Châu đã dành nhiều tình cảm cho người đàn bà hàng chài, ông thấu hiểu nỗi đau khổ, bất hạnh mà chị phải gánh chịu. Ông cũng lên án xã hội bất công đã đẩy chị vào cảnh ngộ ấy. Tương tự, Thạch Lam cũng dành nhiều tình cảm cho hai chị em Liên và An. Ông miêu tả cuộc sống của họ bằng những lời văn nhẹ nhàng, sâu lắng, thể hiện sự xót thương đối với những kiếp người nhỏ bé, bất hạnh.
Cuối cùng, cả hai tác phẩm đều đặt ra những vấn đề nhân sinh sâu sắc. "Chiếc thuyền ngoài xa" gợi mở cho chúng ta suy nghĩ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời. Nghệ thuật cần phải gắn bó với cuộc đời, phản ánh chân thực cuộc sống để góp phần cải tạo nó. "Hai đứa trẻ" lại khiến chúng ta suy ngẫm về ý nghĩa của cuộc sống. Cuộc sống có ý nghĩa khi con người được sống trong hạnh phúc, được yêu thương và được trân trọng.
Như vậy, "Chiếc thuyền ngoài xa" và "Hai đứa trẻ" là hai tác phẩm tiêu biểu cho phong cách sáng tác của Nguyễn Minh Châu và Thạch Lam. Qua hai tác phẩm này, chúng ta có thể thấy được tài năng và tấm lòng nhân đạo cao cả của hai nhà văn.