Tố Hữu là một nhà thơ cách mạng tiêu biểu, trong các tác phẩm của ông, bài thơ Việt Bắc là một trong những sáng tác tiêu biểu, thể hiện sự gắn bó, nghĩa tình sâu nặng giữa cán bộ cách mạng và đồng bào Việt Bắc. Đặc biệt, ở khổ bốn của bài thơ đã khắc họa rõ nét về cuộc sống sinh hoạt cũng như vẻ đẹp của con người nơi đây:
"Mình về mình có nhớ taMười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng.Mình về mình có nhớ khôngNhìn cây nhớ núi nhìn sông nhớ nguồn?Tiếng ai tha thiết bên cồnBâng khuâng trong dạ bồn chồn bước điÁo chàm đưa buổi phân liCầm tay nhau biết nói gì hôm nay...Khi kháng Nhật thuở còn nghèoThương nhau chia củ sắn lùiBát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùngNhớ người mẹ nắng cháy lưngĐịu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô..."
Ở đoạn thơ này, tác giả đã sử dụng đại từ "mình - ta", tạo nên mối quan hệ gắn kết, thân mật giữa hai nhân vật trữ tình. Câu hỏi tu từ được đặt ra liên tiếp: "Mình về mình có nhớ ta/ Mình về mình có nhớ không?", vừa gợi nhắc về quãng thời gian mười lăm năm gắn bó, vừa bộc lộ nỗi nhớ nhung da diết của người ở lại dành cho người ra đi. Đồng thời, câu hỏi tu từ còn giống như lời tự vấn tâm trạng của chính người ra đi, họ băn khoăn liệu rằng khi trở về thủ đô hoa lệ, người cán bộ cách mạng có còn nhớ đến những ngày tháng chiến đấu gian khổ ở chiến khu Việt Bắc hay không?
Để trả lời cho câu hỏi trên, tác giả đã hồi tưởng về quá khứ, về những kỉ niệm khó quên giữa quân và dân:
"Tiếng ai tha thiết bên cồnBâng khuâng trong dạ bồn chồn bước điÁo chàm đưa buổi phân liCầm tay nhau biết nói gì hôm nay..."
Đó là tiếng hát ngọt ngào, thiết tha của đồng bào Việt Bắc, là hình ảnh áo chàm quen thuộc của người dân nơi đây. Tất cả đều gợi lên cảm giác bịn rịn, lưu luyến, khiến cho người ra đi phải "bâng khuâng trong dạ bồn chồn bước đi". Họ muốn ở lại thêm chút nữa nhưng lại sợ làm phiền đến cuộc sống lao động thường nhật của người dân. Vì vậy, họ chỉ đành cầm tay nhau để gửi gắm tấm lòng tri ân sâu sắc, thay cho mọi lời muốn nói.
Sau đó, tác giả đã tái hiện lại khung cảnh thiên nhiên và cuộc sống sinh hoạt của người dân Việt Bắc:
"Khi kháng Nhật thuở còn nghèoThương nhau chia củ sắn lùiBát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùngNhớ người mẹ nắng cháy lưngĐịu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô..."
Trong những năm tháng kháng chiến chống Pháp đầy gian khổ, người dân Việt Bắc luôn sẵn sàng chia sẻ, đùm bọc lẫn nhau. Dù cuộc sống thiếu thốn về vật chất, nhưng họ vẫn san sẻ từng củ sắn, bát cơm, thậm chí là chăn sui để cùng nhau vượt qua mùa đông giá rét. Hình ảnh người mẹ địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô thật giản dị mà xúc động. Nó gợi lên sự tần tảo, chịu thương chịu khó của người phụ nữ Việt Nam, đồng thời thể hiện tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau trong lúc khó khăn.
Như vậy, bằng việc sử dụng ngôn ngữ giàu tính nhạc, hình ảnh thơ mộc mạc, chân thực, Tố Hữu đã vẽ nên bức tranh sinh động về cuộc sống sinh hoạt của người dân Việt Bắc. Qua đó, tác giả ca ngợi vẻ đẹp của tình người cao quý, thắm thiết, đáng trân trọng.