Xuân Quỳnh là một trong những nhà thơ tiêu biểu nhất của thế hệ các nhà thơ thời chống Mỹ. Thơ bà là tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ nhiều trắc ẩn, vừa hồn nhiên, tươi tắn, vừa chân thành, đằm thắm và luôn da diết trong khát vọng về hạnh phúc đời thường. Bài thơ "Gió Lào cát trắng" được viết năm 1970, khi cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ đang diễn ra ác liệt trên cả hai miền Nam - Bắc. Trong hoàn cảnh ấy, tình yêu lứa đôi cũng hòa vào tình yêu Tổ quốc, thống nhất. Bài thơ đã thể hiện sâu sắc điều đó.
Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh thiên nhiên khắc nghiệt:
Nắng nồng lương khô cằn
Gió Lào thổi như phũ phàng
Sỏi trắng đường mòn đau nhức
Cây không ráy nổi màu xanh...
Đó là nắng nóng, gió Lào, sỏi đá, cây cối héo khô,... tất cả đều gợi lên sự khó khăn, gian khổ mà người dân nơi đây phải trải qua. Nhưng vượt lên trên tất cả, họ vẫn giữ vững niềm tin, hy vọng vào ngày mai tươi sáng hơn.
Đoạn thơ tiếp theo miêu tả khung cảnh thiên nhiên đẹp đẽ nhưng cũng đầy thử thách:
Biển rộng trời cao mây trắng bay
Mặt trời xuống biển như quay
Lửa lò nung thạch anh vàng rực
Rừng phi lao rì rào hát mãi
Hình ảnh biển rộng, trời cao, mây trắng bay tạo nên một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, tráng lệ. Mặt trời lặn xuống biển như quay, lửa lò nung thạch anh vàng rực,... tất cả đều gợi lên vẻ đẹp lung linh, huyền ảo của thiên nhiên. Tuy nhiên, đằng sau vẻ đẹp ấy là những thử thách, khó khăn mà con người phải đối mặt.
Trong bối cảnh đó, tình yêu lứa đôi được đặt trong mối quan hệ với tình yêu quê hương đất nước. Hai tình cảm này hòa quyện, bổ sung cho nhau, giúp con người vượt qua mọi khó khăn, gian khổ để vươn tới tương lai tốt đẹp hơn.
Tóm lại, bài thơ "Gió Lào cát trắng" là một tác phẩm hay, giàu ý nghĩa. Qua bài thơ, ta thấy được vẻ đẹp của thiên nhiên và con người Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Đồng thời, bài thơ cũng khẳng định sức mạnh của tình yêu, tinh thần đoàn kết sẽ giúp con người vượt qua mọi khó khăn, gian khổ để hướng đến tương lai tươi sáng hơn.