Mười ngày đã tới ải Đồng, Minh mông biển rộng đùng đùng sóng xao. Đêm nay chẳng biết đêm nào, Bóng trăng vàng vặc bóng sao mờ mờ. Trân trời lặng lẽ như tờ, Nguyệt Nga nhớ nỗi tóc tơ chẳng còn. Th...

Nguyễn Đình Chiểu là nhà thơ lớn của dân tộc Việt Nam trong thế kỉ XIX. Cuộc đời ông gặp nhiều bất hạnh nhưng ông vẫn vượt lên hoàn cảnh để sống đẹp và có những đóng góp quan trọng cho nền văn học nước nhà. "Truyện Lục Vân Tiên" là tác phẩm nổi tiếng nhất của Nguyễn Đình Chiểu, được nhân dân yêu thích và thuộc lòng truyền tấu nhau. Đoạn trích "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga" nằm ở phần đầu của truyện kể về việc Lục Vân Tiên đánh cướp cứu Kiều Nguyệt Nga.

Đoạn trích khắc họa tính cách anh hùng, nghĩa hiệp của Lục Vân Tiên, đồng thời thể hiện quan niệm đạo đức tốt đẹp của tác giả qua hình ảnh Kiều Nguyệt Nga.

Mở đầu đoạn trích, tác giả giới thiệu hoàn cảnh gặp gỡ giữa hai nhân vật chính:

"Vân Tiên ghé lại bên đàngBẻ cây làm gậy nhằm làng xông vôKêu rằng: "bớ đảng hung đồChớ quen làm thói hồ đồ hại dân"

Lục Vân Tiên đang trên đường từ kinh đô trở về quê hương thì gặp phải bọn cướp Phong Lai hoành hành, tác ác. Chàng không ngại khó khăn, nguy hiểm mà ra tay cứu giúp người bị nạn. Hành động bẻ cây làm gậy của Lục Vân Tiên cho ta thấy sự nhanh trí, dũng cảm của chàng. Chàng không hề sợ hãi trước lũ cướp hung dữ mà dám đứng lên chống lại chúng để bảo vệ người dân vô tội. Lời nói của Lục Vân Tiên vừa cứng rắn, mạnh mẽ, vừa chứa đựng tinh thần chính nghĩa, lòng căm ghét cái ác: "chớ quen làm thói hồ đồ hại dân". Có thể thấy, Lục Vân Tiên không chỉ có sức khỏe hơn người mà còn mang trong mình lý tưởng cao đẹp, sẵn sàng ra tay cứu giúp người gặp nạn, trừ bỏ cái ác, cái xấu.

Hành động nghĩa hiệp của Lục Vân Tiên khiến cho bọn cướp hoảng sợ mà bỏ chạy, còn người bị hại thì vô cùng biết ơn chàng:

"Đứa thì gãy gậy, đứa thì xương chânÔng chằng què quặt lặng cẳng chạy tình"

Câu thơ sử dụng các từ ngữ giàu tính tạo hình như "gãy gậy", "xương chân", "ông chăng què quặt", "lặng cẳng" kết hợp với nhịp điệu nhanh, dồn dập để miêu tả âm thanh hỗn loạn, bước chạy hoảng hốt của bọn cướp. Qua đó, tác giả thể hiện niềm vui sướng, phấn khởi khi thấy chính nghĩa chiến thắng. Còn đối với người bị hại, họ cũng rất biết ơn Lục Vân Tiên, nhưng vì lễ tiết nên không tiện bày tỏ. Do vậy, Kiều Nguyệt Nga đã nhờ cậy Vân Tiên đến nhà mình để tiện bề báo đáp ân tình.

Sau khi nghe lời đề nghị của Kiều Nguyệt Nga, Lục Vân Tiên đã từ chối một cách thẳng thắn:

"Khoan khoan ngồi đó chớ raNàng là phận gái, ta là phận trai"

Lời từ chối ấy thể hiện thái độ tôn trọng của Lục Vân Tiên dành cho Kiều Nguyệt Nga. Đồng thời, chàng cũng khẳng định rằng mình cứu người là xuất phát từ lương tâm chứ không mong nhận báo đáp. Đây là quan niệm nghĩa khí của các bậc anh hùng hảo hán xưa nay.

Qua đoạn trích "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga", tác giả Nguyễn Đình Chiểu đã xây dựng thành công hình tượng nhân vật Lục Vân Tiên - đại diện cho vẻ đẹp của người anh hùng nghĩa hiệp, tài ba, dũng cảm, trọng nghĩa khinh tài. Bên cạnh đó, đoạn trích còn thể hiện khát vọng của nhân dân về một xã hội công bằng, tốt đẹp.