Nam Cao là một nhà văn hiện thực xuất sắc của nền văn học Việt Nam. Ông đã để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị, trong đó không thể không kể đến "Chí Phèo". Tác phẩm này được xem như một bản án cáo trạng đanh thép đối với xã hội phong kiến bất công đã đẩy người nông dân vào bước đường cùng, khiến họ bị tha hóa cả nhân hình lẫn nhân tính. Đặc biệt, đoạn trích "Lời kịch diễn Chí Phèo" đã khắc họa rõ nét bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người của Chí Phèo và thể hiện tấm lòng nhân đạo sâu sắc của nhà văn dành cho những số phận bất hạnh ấy.
Đoạn trích nằm ở phần giữa của truyện ngắn "Chí Phèo", sau khi Chí Phèo bị bà Ba gọi lên "đè ra mà bóp chân". Sau lần gặp gỡ định mệnh ấy, hắn bắt đầu tỉnh rượu và nhận thức được mọi thứ xung quanh mình. Hắn cảm thấy buồn nôn mỗi khi nghĩ về tuổi già, bệnh tật và cô độc. Chính vì vậy, hắn muốn tìm đến Thị Nở - người đàn bà dở hơi sống cùng làng để bày tỏ tình cảm của mình. Nhưng đáp lại sự mong chờ của hắn chỉ là tiếng chửi rủa của bà cô Thị Nở. Điều này khiến Chí Phèo vô cùng thất vọng và đau khổ.
Trong lúc đang bơ vơ, tuyệt vọng, Chí Phèo chợt nhìn thấy Thị Nở đang ngồi đãi vỏ đỗ dưới bóng đèn. Hình ảnh ấy khiến hắn nhớ lại ước mơ giản dị ngày nào: có một gia đình nho nhỏ, chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải... Và thế là hắn quyết định đi tìm Thị Nở. Khi gặp được Thị Nở, Chí Phèo đã nói với nàng rất nhiều điều. Hắn nói rằng hắn yêu nàng, muốn chung sống với nàng, muốn xây dựng một mái ấm gia đình. Những lời nói của Chí Phèo đã khiến Thị Nở xúc động. Nàng cũng đáp lại tình cảm của hắn bằng những lời lẽ ngọt ngào. Hai người đã có một đêm ân ái bên nhau.
Sau đêm ấy, Chí Phèo trở nên hiền lành hơn. Hắn không còn uống rượu, không còn chửi bới, đánh đập nữa. Hắn cũng biết giúp Thị Nở nấu cơm, quét dọn nhà cửa. Cuộc sống của hai người trôi qua êm đềm, bình yên. Họ tưởng chừng như đã tìm được bến bờ hạnh phúc của cuộc đời mình.
Nhưng rồi, hạnh phúc chẳng tày gang. Bà cô của Thị Nở biết chuyện liền ngăn cản mối quan hệ của hai người. Bà ta cho rằng Chí Phèo là kẻ lưu manh, côn đồ, không xứng đáng với Thị Nở. Bà ta còn dọa sẽ mách lí Cường nếu Thị Nở vẫn tiếp tục qua lại với Chí Phèo. Nghe những lời nói của bà cô, Thị Nở vô cùng sợ hãi. Nàng liền chạy sang nhà Bá Kiến để hỏi ý kiến.
Bá Kiến vốn là một tên cường hào ác bá, từng đẩy Chí Phèo vào tù oan uổng. Nay thấy Chí Phèo trở về, hắn liền nảy sinh ý định lợi dụng hắn để đàn áp dân chúng. Vì vậy, hắn đã khuyên Thị Nở nên từ bỏ Chí Phèo. Hắn hứa sẽ gả Thị Nở cho một người giàu có, sung sướng hơn.
Thị Nở nghe theo lời của Bá Kiến, quay trở về nhà và nói với Chí Phèo rằng nàng không thể tiếp tục chung sống với hắn nữa. Lời nói của Thị Nở như một nhát dao đâm thẳng vào trái tim Chí Phèo. Hắn vô cùng đau đớn, tuyệt vọng. Hắn cầm dao đến nhà Bá Kiến để đòi lại công lý. Nhưng cuối cùng, hắn lại đâm chết Bá Kiến và tự kết liễu đời mình.
Qua đoạn trích "Lời kịch diễn Chí Phèo", nhà văn Nam Cao đã khắc họa thành công bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người của Chí Phèo. Bi kịch ấy bắt nguồn từ việc Chí Phèo bị xã hội phong kiến đẩy vào con đường lưu manh, tội lỗi. Hắn bị tước đoạt nhân hình, nhân tính, trở thành một con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Không ai dám lại gần hắn, thậm chí còn xa lánh, khinh miệt hắn. Ngay cả người phụ nữ duy nhất chịu chấp nhận hắn - Thị Nở - cũng bị gia đình và xã hội ép buộc phải rời xa hắn. Cuối cùng, Chí Phèo đã chọn cái chết để giải thoát cho chính mình. Cái chết ấy là lời tố cáo đanh thép đối với xã hội phong kiến bất công, tàn bạo đã đẩy con người vào bước đường cùng.
Đồng thời, qua đoạn trích, nhà văn Nam Cao cũng thể hiện tấm lòng nhân đạo sâu sắc của mình. Ông đồng cảm với nỗi đau khổ của những người nông dân nghèo khổ, bất hạnh. Ông cũng trân trọng vẻ đẹp tâm hồn của họ, dù họ có bị tha hóa đến mức nào.