Nguyễn Du là một đại thi hào của dân tộc, ông đã để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị. Trong đó nổi bật nhất là Truyện Kiều - kiệt tác số một của văn học chữ Nôm Việt Nam. Tác phẩm không chỉ thành công về mặt nội dung mà còn rất đặc sắc về nghệ thuật. Một trong những nét nổi bật về nghệ thuật của đoạn trích "Chị em Thúy Kiều" chính là bút pháp miêu tả nhân vật của Nguyễn Du.
Đoạn trích nằm ở phần mở đầu của tác phẩm, giới thiệu gia cảnh của Kiều. Ở đoạn thơ này, Nguyễn Du đã sử dụng bút pháp ước lệ tượng trưng và bút pháp lý tưởng hóa để miêu tả hai chị em Thúy Vân, Thúy Kiều. Trước hết, ta cần hiểu rõ khái niệm của hai bút pháp trên: Bút pháp ước lệ tượng trưng là gọi tên sự vật bằng tên của các sự vật khác có nét tương đồng với nó. Còn bút pháp lí tưởng hóa là cách nói phóng đại hoặc giảm nhẹ phẩm chất và hình thức của sự vật so với thực tế.
Bút pháp ước lệ tượng trưng được thể hiện qua việc nhà thơ dùng hình ảnh thiên nhiên để gợi tả vẻ đẹp con người. Ví dụ như khi miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân, Nguyễn Du viết:
"Vân xem trang trọng khác vời
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da."
Nhà thơ đã sử dụng những hình ảnh thiên nhiên như "trăng", "hoa", "mây", "tuyết" để gợi tả vẻ đẹp của Thúy Vân. Khuôn mặt nàng tròn đầy như vầng trăng rằm, đôi lông mày đậm như con ngài, miệng cười tươi như hoa, mái tóc đen mượt hơn mây, làn da trắng mịn màng hơn tuyết. Cách miêu tả này khiến cho chân dung của Thúy Vân trở nên sinh động, hấp dẫn hơn. Đồng thời, nó cũng giúp cho người đọc dễ dàng hình dung được vẻ đẹp của nàng.
Bên cạnh đó, bút pháp ước lệ tượng trưng còn được thể hiện qua việc nhà thơ sử dụng những hình ảnh ẩn dụ để miêu tả vẻ đẹp của Thúy Kiều. Chẳng hạn như khi miêu tả đôi mắt của nàng, Nguyễn Du viết:
"Làn thu thủy nét xuân sơn
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh."
Đôi mắt của Thúy Kiều được ví như làn nước mùa thu, đôi lông mày như dáng núi mùa xuân. Hình ảnh ẩn dụ này đã góp phần làm tăng thêm vẻ đẹp kiêu sa, lộng lẫy của Thúy Kiều. Nó cũng thể hiện được tài năng quan sát tinh tế và khả năng sử dụng ngôn ngữ điêu luyện của Nguyễn Du.
Ngoài ra, bút pháp ước lệ tượng trưng còn được thể hiện qua việc nhà thơ sử dụng những hình ảnh thiên nhiên để dự báo số phận của Thúy Kiều. Chẳng hạn như khi miêu tả mái tóc của nàng, Nguyễn Du viết:
"Tóc tơ một mớ hành trình
Dài thì chấm đất ngắn thì cài then."
Hình ảnh "hành trình" và "then" gợi lên cảm giác bất ổn, không yên bình. Điều này cho thấy rằng cuộc đời của Thúy Kiều sẽ gặp nhiều sóng gió, trắc trở.
Bên cạnh bút pháp ước lệ tượng trưng, Nguyễn Du còn sử dụng bút pháp lý tưởng hóa để miêu tả vẻ đẹp của Thúy Kiều. Cụ thể là khi miêu tả tài năng của nàng, nhà thơ viết:
"Thông minh vốn sẵn tính trời
Pha nghề thi họa đủ mùi ca ngâm."
Nguyễn Du đã sử dụng từ "vốn sẵn" để khẳng định rằng tài năng của Thúy Kiều là bẩm sinh, trời phú. Nàng thông minh, đa tài, giỏi cả cầm, kì, thi, họa, đủ mọi thứ. Đây là một lời khen ngợi hết sức cao quý dành cho Thúy Kiều.
Như vậy, qua việc phân tích đoạn trích "Chị em Thúy Kiều", chúng ta có thể thấy rằng Nguyễn Du đã sử dụng rất thành công bút pháp ước lệ tượng trưng và bút pháp lý tưởng hóa để miêu tả vẻ đẹp của hai chị em Thúy Vân, Thúy Kiều. Những nét vẽ tài hoa của ông đã tạo nên bức chân dung sống động, hấp dẫn về hai thiếu nữ xinh đẹp, tài hoa. Đồng thời, qua đó, ông cũng gửi gắm những dự cảm về số phận của Thúy Kiều.