Dựa vào đoạn văn mở đầu (lung khởi) nêu hoàn cảnh ra đời của bài Văn tế Trương Định của Nguyễn Đình Chiểu

Bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc được Nguyễn Đình Chiểu viết theo yêu cầu của tuần phủ Gia Định, để tưởng nhớ công ơn những người nông dân đã anh dũng đứng lên chống giặc: "Mười năm công vỡ ruộng, chưa ắt còn danh nổi như phao; một trận nghĩa đánh Tây, thân tuy mất tiếng vang như mõ". Những người nghĩa sĩ ấy vốn là nông dân nghèo, quanh năm sống "cui cút làm ăn, toan lo nghèo khó", chưa quen cung ngựa đâu tới trường nhung..., chỉ biết "tay cuốc, tay cày" để "bữa cơm man mác mùi dê, mùi bò" và "ruộng trâu ở trong làng bộ". Vậy mà khi quân Pháp đến xâm lược, họ đã tự nguyện đứng lên chiến đấu: "Nào đợi ai đòi ai bắt, phen này xin ra sức đoạn kình... Chẳng thèm trốn ngược trốn xuôi, chuyến này dốc ra tay bộ hổ". Trong cuộc chiến đấu không cân sức, những người nghĩa sĩ nông dân đã gan góc dùng những vũ khí thô sơ nhất đánh trả bọn thực dân có trang bị tối tân hiện đại: "Hỏa mai đánh bằng rơm con cúi/ Gươm đeo dùng bằng lưỡi dao phay". Sự trang bị thô sơ ấy phản ánh rõ nét sinh hoạt của những người nông dân. Họ lấy tấm lòng yêu nước để chiến đấu với kẻ thù. Tấm lòng yêu nước ấy được thể hiện qua sự căm phẫn trước hành động tàn bạo của giặc: "Bữa thấy bòng bong che trắng lốp, muốn tới ăn gan; ngày xem ống khói chạy đen sì, muốn ra cắn cổ". Lòng căm thù giặc ấy đã biến thành hành động đứng lên chiến đấu quyết liệt: "một mối xa thư đồ sộ, há để ai chém rắn đuổi hươu; hai vầng nhật nguyệt chói lòa, đâu dung lũ treo dê bán chó". Hình tượng người nghĩa sĩ nông dân hiện lên thật chân thực, cụ thể thông qua ngòi bút miêu tả của nhà thơ. Đó là những người nghĩa sĩ bình dị, giản đơn nhưng lại vô cùng cao đẹp bởi vì cái chết của họ đã làm sáng ngời dòng sông Cần Giuộc, cả xóm làng, cả đất nước: "Ôi thôi thôi! Chùa Tông Thạnh năm canh ưng đóng lạnh, tấm lòng son gửi lại bóng trăng rằm; đồn Lang Sa một khắc đặng trả hờn, tủi phận bạc trôi theo dòng nước đổ".