Phân tích những mâu thuẫn xung đột trong bài Vĩnh biệt cửu trùng đài của Nguyễn Huy Tưởng

Nguyễn Huy Tưởng là nhà văn có sở trường về mảng đề tài lịch sử. Tác phẩm in dấu ấn đậm nét trong lòng độc giả là tác phẩm "Vũ Như Tô". Đoạn trích "Vĩnh biệt cửu trùng đài" nằm ở hồi V của tác phẩm tái hiện chân thực giai đoạn lịch sử đầy biến động dữ dội dưới triều đại của vua Lê Tương Dực. Qua đó, tác giả gửi gắm niềm thương xót về một tài năng, một nhân cách cao đẹp bị oan nghiệt vùi dập.

Đoạn trích "Vĩnh biệt cửu trùng đài" kể về sự kiện thành Thăng Long bị quân khởi loạn chiếm giữ. Vũ Như Tô cùng mọi người trong cung cấm chạy trốn khỏi kinh thành. Kinh thành rơi vào tay quân khởi loạn. Lê Tương Dực bị giết chết. Vũ Như Tô bị bắt và bị giết. Cửu Trùng Đài bị đập phá đốt cháy.

Trước hết, đoạn trích thể hiện quan niệm về nghệ thuật của tác giả. Đó là quan niệm nghệ thuật vị nhân sinh. Theo tác giả, nghệ thuật phải gắn liền với con người, vì con người, làm giàu cho con người mới là nghệ thuật chân chính. Nghệ thuật không thể tách rời khỏi cuộc sống. Nghệ thuật không phải là ánh trăng lừa dối. Nếu nghệ thuật chỉ là sự xa hoa, trác tán, chỉ để thoả mãn dục vọng cá nhân thì nghệ thuật ấy cuối cùng cũng sẽ bị tiêu diệt. Quan niệm này của tác giả hoàn toàn đúng đắn và tiến bộ.

Bên cạnh đó, đoạn trích còn thể hiện tấm lòng trân trọng vẻ đẹp tài năng của người nghệ sĩ. Vũ Như Tô là một kiến trúc sư thiên tài, có lí tưởng nghệ thuật cao cả. Anh sẵn sàng hi sinh tất cả để phục vụ cho nghệ thuật. Ước mơ của anh là xây dựng được một toà lâu đài vĩ đại "bền như trăng sao" để cho dân ta nghìn sau sông mãi ngưỡng mộ. Nhưng ước mơ ấy không hề phù phiếm. Nó xuất phát từ một tấm lòng yêu nước sâu sắc. Vũ Như Tô muốn khẳng định tài năng của mình, muốn cống hiến tài năng ấy cho đất nước và dân tộc. Đây là mục đích tốt đẹp, đầy nhân văn của người nghệ sĩ.

Tuy nhiên, quan niệm nghệ thuật của Vũ Như Tô tuy tiến bộ nhưng chưa thật toàn diện. Ông chỉ nhìn thấy mối quan hệ giữa nghệ thuật và con người, giữa nghệ thuật và công trình cụ thể mà chưa nhìn thấy mối quan hệ giữa nghệ thuật với thời thế, giữa nghệ thuật với đời sống. Vì vậy, khi bị đặt vào hoàn cảnh cụ thể của lịch sử lúc bấy giờ, quan niệm ấy bộc lộ những hạn chế nhất định.

Ngoài ra, đoạn trích còn thể hiện thái độ cảm thông, trân trọng của tác giả đối với người nghệ sĩ tài năng Vũ Như Tô. Tác giả thấu hiểu và cảm thông cho những hành động sai lầm của Vũ Như Tô. Vũ Như Tô là một người nghệ sĩ chân chính, luôn khao khát được cống hiến tài năng của mình cho nghệ thuật. Nhưng vì bị đẩy vào hoàn cảnh éo le, ông đã mắc phải những sai lầm đáng tiếc. Tác giả cũng lên án những kẻ cầm quyền đã đẩy Vũ Như Tô vào hoàn cảnh éo le ấy. Chính họ là người đã gây nên bi kịch cho Vũ Như Tô và cho Cửu Trùng Đài.

Tóm lại, đoạn trích "Vĩnh biệt cửu trùng đài" đã thể hiện những quan điểm nghệ thuật đúng đắn, tiến bộ của tác giả. Đồng thời, đoạn trích cũng thể hiện tấm lòng trân trọng vẻ đẹp tài năng của người nghệ sĩ và thái độ cảm thông, trân trọng của tác giả đối với người nghệ sĩ tài năng Vũ Như Tô.