Nhân tố tiến hóa có hướng là những yếu tố tác động lên quần thể sinh vật, làm thay đổi tần số alen theo một hướng xác định, giúp loài thích nghi tốt hơn với môi trường.
- Chọn lọc tự nhiên: Đây là nhân tố tiến hóa có hướng quan trọng nhất. Nó loại bỏ những cá thể có kiểu hình không thích nghi với môi trường và giữ lại những cá thể có kiểu hình thích nghi. Qua nhiều thế hệ, tần số alen có lợi sẽ tăng lên, dẫn đến sự hình thành các loài mới.
- Giao phối không ngẫu nhiên: Khi các cá thể trong quần thể không giao phối ngẫu nhiên mà có sự lựa chọn bạn tình, ví dụ như chọn bạn tình có kiểu hình giống mình, sẽ làm thay đổi tần số alen theo một hướng nhất định.
Nhân tố tiến hóa vô hướng
Nhân tố tiến hóa vô hướng là những yếu tố tác động lên quần thể sinh vật, làm thay đổi tần số alen một cách ngẫu nhiên, không theo một hướng xác định.
- Các yếu tố ngẫu nhiên:
- Hiệu ứng chai cổ: Khi kích thước quần thể giảm mạnh do các yếu tố ngẫu nhiên (thiên tai, dịch bệnh...) sẽ làm giảm đa dạng di truyền và làm thay đổi tần số alen một cách ngẫu nhiên.
- Di nhập gen: Sự di cư của các cá thể giữa các quần thể có thể làm thay đổi tần số alen trong quần thể.
- Biến động di truyền: Sự biến đổi ngẫu nhiên tần số alen do các quá trình sinh sản.