Chiếc thuyền ngoài xa là một truyện ngắn xuất sắc của Nguyễn Minh Châu. Tác phẩm kể về chuyến đi thực tế của Phùng - một phóng viên trở về vùng biển từng là chiến trường cũ để chụp một tấm ảnh biển buổi sớm mờ sương cho bộ lịch năm mới. Tại đây anh đã bắt gặp một hình ảnh thiên nhiên tuyệt đẹp: chiếc thuyền ngoài xa mờ ảo trong sương sớm. Nhưng khi chiếc thuyền lại gần, anh đã chứng kiến nỗi đau khổ của người phụ nữ hàng chài khi bị chồng đánh. Và sau đó là câu chuyện về người đàn bà hàng chài với cuộc đời lam lũ, nhọc nhằn, bất hạnh nhưng ẩn chứa trong chị là vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam truyền thống.
Đoạn trích là phát hiện của nhân vật Phùng về người đàn bà làng chài. Sau bức ảnh "đắt giá trời cho" ấy, Phùng còn có phát hiện thứ hai cũng đáng giá vô cùng. Đó chính là cảnh bạo hành của gia đình hàng chài. Trong giây phút chứng kiến cảnh người đàn ông đánh vợ một cách tàn bạo, Phùng đã kinh ngạc đến sững sờ: Ngay lúc ấy,việc xảy ra mau lẹ không ngờ.Anh chưa kịp phản ứng gì thì chuyện xảy ra... nhanh lắm,bất ngờ lắm". Người đàn ông lôi người đàn bà từ thuyền lên bờ rồi liên tiếp dùng chiếc thắt lưng quân dụng quật vào lưng người đàn bà. Người đàn bà lặng lẽ chịu đòn, không kêu một tiếng, không chống trả, cũng không chạy trốn. Cảnh tượng ấy khiến Phùng kinh ngạc đến mức, trong mấy phút đầu, hình ảnh người đàn bà "đứng im phăng phắc" in rõ trong tầm nhìn của anh như "một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ". Khi bị đánh, người đàn bà vẫn "không hề kêu một tiếng", không chống trả, cũng không tìm cách chạy trốn. Cô chỉ "cúi đầu im lặng" và "dường như lúc này chị đang suy nghĩ về cái lỗi của mình". Sự nhẫn nhịn, cam chịu của người đàn bà khiến Phùng cảm thấy khó hiểu. Anh không khỏi thắc mắc: "Lão ta trù dập hoặc hành hạ vợ lão thì có liên quan gì đến chị?" và "lòng đạo đức của chị không cho phép chị làm trái ngược với lương tâm".
Phát hiện thứ hai của nhiếp ảnh gia Phùng là một nghịch lý đời sống. Một sự thật đau lòng được phơi bày. Người đàn bà thất học, quê mùa lại là người thấu hiểu lẽ đời hơn bậc tri thức như Phùng. Chị hiểu rất rõ người chồng vốn tính cục tính, nhưng vì hoàn cảnh đói nghèo nên trở nên cay nghiệt, vũ phu. Chị hiểu rất rõ người đàn ông kia dù độc ác, tàn nhẫn nhưng là người lao động vất vả, lam lũ, đó là người lao động chính của gia đình nghèo đông con. Vì vậy, chị chấp nhận hy sinh, chịu đựng mọi đòn roi, không hề kêu than, không chống cự, không trốn chạy. Bởi chị hiểu rằng, chỉ vì cuộc sống mưu sinh vất vả, túng quẫn mà người đàn ông kia mới có thái độ, hành vi thô lỗ, tàn nhẫn. Nếu không vì con, chị đã tự kết liễu cuộc đời mình từ lâu.
Người đàn bà hàng chài tuy thất học nhưng luôn giữ trong mình sự khôn ngoan của người trải đời: "Lòng các chú tốt, nhưng các chú đâu phải là người làm ăn..."; "Là bởi vì các chú không phải là đàn bà, chưa bao giờ các chú biết như thế nào là nỗi vất vả của người đàn bà trên một chiếc thuyền không có đàn ông...". Những lời nói ấy của người đàn bà chất chứa biết bao nhiêu là tình yêu thương và trách nhiệm cao cả đối với gia đình. Dù bị đánh đập, hành hạ, nhưng chị vẫn không hề oán trách, vẫn cảm thông và thấu hiểu cho chồng. Thậm chí, chị còn cảm ơn chồng vì đã "nhường" cho chị việc nuôi con. Điều đó cho thấy tình mẫu tử ở người đàn bà ấy thiêng liêng biết nhường nào.
Như vậy, nhà văn Nguyễn Minh Châu đã xây dựng thành công nhân vật người đàn bà hàng chài. Đây là một người phụ nữ có ngoại hình xấu xí, thô kệch nhưng lại giàu tình yêu thương và đức hi sinh. Qua nhân vật này, nhà văn muốn gửi gắm bài học về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cái nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.