phân tích đánh giá nghệ thuật

Hữu Thỉnh là một nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ, thơ ông mang đậm chất trữ tình, giàu suy tư về cuộc đời và con người. Bài thơ "Thời gian", nằm trong tập "Thương lượng với thời gian", là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ Hữu Thỉnh. Bài thơ đã khắc họa một cách sâu sắc và độc đáo về sự vận động, sự khắc nghiệt và bí ẩn của thời gian bằng những nét đặc sắc về nội dung và hình thức nghệ thuật.

Hai khổ thơ đầu tập trung diễn tả sự vận động khắc nghiệt, vô tình của thời gian. Bằng việc sử dụng điệp từ "Đem cho", "Đòi lại", tác giả đã diễn tả một cách sinh động sự cho và lấy đi không ngừng của thời gian. Thời gian như một dòng chảy không bao giờ ngừng lại, nó ban tặng cho con người những trải nghiệm, những kỷ niệm, nhưng đồng thời cũng lấy đi tuổi trẻ, sức khỏe và cả những người thân yêu. Cụm từ "Không giữ lại chút gì", "Không hề thương tiếc" nhấn mạnh tính tàn nhẫn, dứt khoát của thời gian. Thời gian không phân biệt giàu nghèo, sang hèn, nó cứ lặng lẽ trôi đi, không hề lưu luyến hay thương xót bất cứ ai. Nhịp thơ ngắn, mạnh, dồn dập ở hai khổ đầu càng tô đậm thêm sự vận động liên tục, không ngừng nghỉ của thời gian.

Khổ thơ thứ ba lại khắc họa một khía cạnh khác của thời gian: sự phù phiếm, chóng vánh của những gì thuộc về nó. "Bày ra. Rồi xoá đi" gợi hình ảnh thời gian như một trò chơi, tạo dựng rồi lại phá huỷ. Nó tạo ra những cơ hội, những thành công, nhưng rồi cũng chính nó lại xoá bỏ tất cả, để lại cho con người cảm giác hụt hẫng, trống trải. "Ham chơi. Và bỏ cuộc" thể hiện sự bất định, khó nắm bắt của thời gian. Thời gian không tuân theo bất cứ quy luật nào, nó cứ trôi đi một cách tự do, bất định, khiến con người không thể nắm bắt hay kiểm soát. Cách sử dụng động từ mạnh, liên tiếp trong khổ thơ này cho thấy sự biến đổi, sự thay đổi chóng mặt của mọi vật dưới dòng chảy thời gian.

Đỉnh điểm của bài thơ là câu hỏi tu từ ở cuối bài: "Thời gian / Ông là ai!?" Câu hỏi này không chỉ thể hiện sự băn khoăn, suy tư của tác giả trước sự bí ẩn của thời gian mà còn là câu hỏi chung của nhân loại. Con người luôn cố gắng tìm hiểu về thời gian, về bản chất và quy luật của nó, nhưng thời gian vẫn luôn là một ẩn số, một điều bí ẩn mà con người chưa thể giải đáp. Câu hỏi được tách thành hai dòng thơ, đặt ở cuối bài tạo một khoảng lặng, một dấu chấm hỏi lớn đặt ra cho người đọc về một khái niệm trừu tượng, khó nắm bắt.

Về hình thức nghệ thuật, bài thơ "Thời gian" được viết theo thể thơ tự do, phù hợp với việc diễn tả những suy tư, cảm xúc phức tạp về thời gian. Ngôn ngữ thơ giản dị, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày, giúp người đọc dễ dàng tiếp nhận và cảm thụ. Việc sử dụng điệp từ, điệp cấu trúc (Đem cho. Đem cho/ Đòi lại. Đòi lại), nhịp điệu ngắn, mạnh đã tạo ấn tượng về sự vận động không ngừng của thời gian. Đặc biệt, câu hỏi tu từ ở cuối bài đã tạo điểm nhấn, khơi gợi suy nghĩ cho người đọc về thời gian và ý nghĩa của cuộc sống. Cách ngắt dòng đột ngột ở cuối bài thơ càng làm tăng thêm sự khắc khoải, suy tư về thời gian.

Tóm lại, bài thơ "Thời gian" của Hữu Thỉnh là một bài thơ hay và ý nghĩa. Bằng những nét đặc sắc về nội dung và hình thức nghệ thuật, bài thơ đã giúp người đọc nhận thức sâu sắc hơn về giá trị của thời gian và cách sống ý nghĩa. Nó thức tỉnh con người về sự trôi chảy của thời gian, khuyên con người hãy sống trọn vẹn từng khoảnh khắc, biết quý trọng những gì mình đang có và sống một cuộc đời ý nghĩa. Bài thơ không chỉ là một suy ngẫm về thời gian mà còn là một lời nhắc nhở về cách sống, về thái độ của con người trước dòng chảy của cuộc đời.