Ca dao tục ngữ là kho tàng tri thức quý báu của dân tộc ta, lưu truyền biết bao kinh nghiệm quý báu của cha ông. Một trong những câu tục ngữ vô cùng quen thuộc đó là:
"Đói cho sạch, rách cho thơm"
Câu tục ngữ này chỉ vỏn vẹn có bốn từ nhưng đã thể hiện một triết lý, một đạo lí vô cùng đúng đắn. Đó là dù có rơi vào hoàn cảnh khó khăn, bần hàn, thiếu thốn về vật chất như thế nào thì con người cũng phải giữ cho bằng được sự trong sạch, lương thiện trong tâm hồn mình, không để cho cái xấu, cái ác xâm chiếm bản thân.
Về mặt nghĩa đen, câu tục ngữ muốn nói rằng dù đói đến đâu thì cũng phải ăn uống cho sạch sẽ, dù có mặc quần áo rách nát thì cũng phải giặt giũ cho thơm tho. Nhưng ẩn chứa đằng sau lớp nghĩa tường minh ấy là lời khuyên răn của cha ông ta cho con cháu về việc giữ gìn nhân cách, phẩm chất tốt đẹp của bản thân, dù có rơi vào hoàn cảnh khốn cùng, bị cái đói, cái nghèo đeo bám thì cũng phải ăn đặng làm nên, không được làm những điều trái với lương tâm, sai trái với pháp luật.
Trong xã hội phong kiến ngày xưa, bên cạnh những giai cấp thống trị thì luôn tồn tại những tầng lớp bị trị, bị bóc lột, đàn áp tới mức bần cùng hóa. Đó là những kiếp người mà cuộc sống của họ chỉ bo bo trọn vòng cơm - áo - gạo - tiền, không có cơ hội để vươn lên, thoát khỏi kiếp sống khốn khổ. Tuy nhiên, dù cuộc sống có khổ cực, nghèo đói đến mấy, thì họ vẫn luôn cố gắng giữ lấy tấm lòng lương thiện, trong sáng của mình. Họ chấp nhận số phận, an bài của tạo hóa, dù có phải chịu đựng bất công, đau khổ nhưng nhất định không bán rẻ lương tâm, linh hồn mình cho ma quỷ.
Đó là những người nông dân hiền lành, chăm chỉ làm lụng, tuy nghèo nhưng luôn vui vẻ, lạc quan, yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau. Họ thà ăn đói, mặc rách chứ nhất quyết không làm những điều trái với lương tâm, chuẩn mực đạo đức của xã hội, sẵn sàng đứng lên chống lại kẻ ác, bảo vệ công lý, lẽ phải.
Ngày nay, khi đất nước đã hòa bình, thống nhất, con người được sống trong tự do, ấm no, hạnh phúc, thì câu tục ngữ trên vẫn còn nguyên giá trị. Nó giống như một kim chỉ nam, hướng con người tới những điều tốt đẹp, tránh xa cái xấu xa, thấp hèn.
Giữa xã hội đầy rẫy những cám dỗ, tha hóa như bây giờ, việc giữ cho mình một tâm hồn trong sạch, một nhân cách cao đẹp thật chẳng dễ dàng chút nào. Có những người vì quá khổ sở, túng quẫn mà trở nên mù quáng, đánh mất đi bản thân, sa chân vào hố sâu của tội lỗi, khiến cho bản thân đã khốn khổ lại càng thêm bi đát. Lại có những kẻ vốn sinh ra đã "chân đạp đất", chưa từng biết đến hai chữ "lương thiện" viết như thế nào. Những thành phần bất hảo này chính là mối nguy hại lớn nhất của xã hội chúng ta.
Tuy nhiên, đó chỉ là một bộ phận vô cùng nhỏ bé trong xã hội. Bởi lẽ bên cạnh những con người như vậy, thì vẫn còn muôn vàn những tấm gương tiêu biểu đã biết cách vượt lên trên hoàn cảnh, giữ cho tâm hồn mình luôn trong sáng, tinh thần luôn lạc quan. Họ là những con người có nhiều đóng góp cho cộng đồng, biết lan tỏa những thông điệp tốt đẹp, tích cực tới những người xung quanh để cùng xây dựng một xã hội văn minh hơn.
Ngoài ra, cũng có rất nhiều cá nhân gặp hoàn cảnh khó khăn, nhưng không vì thế mà đánh mất đi sự tự tôn, tự trọng của bản thân. Họ là những con người có khả năng vượt qua nghịch cảnh, thử thách của cuộc sống một cách đáng khâm phục, luôn nỗ lực hết mình để chinh phục ước mơ. Bên cạnh đó, cũng có rất nhiều cá nhân biết cách tận dụng lợi thế của bản thân để làm giàu, giúp ích cho bản thân, gia đình và cả xã hội.
Tóm lại, câu tục ngữ "Đói cho sạch, rách cho thơm" đã đem đến cho mỗi người một lời khuyên vô cùng quý giá, giúp chúng ta nhận thức được tầm quan trọng của việc giữ gìn phẩm chất tốt đẹp của bản thân trong bất cứ hoàn cảnh nào.