phân tích truyện ngắn "Lặng lẽ Sa-pa'' của Nguyễn Thành Long

Tác giả Nguyễn Thành Long là một cây bút chuyên về truyện ngắn xuất sắc, các tác phẩm nổi tiếng của ông như: Giữa trong xanh (1972), Lý Sơn mùa tỏi (1980). Và đoạn trích “Lặng lẽ Sa Pa” được rút ra từ tập truyện “Giữa trong xanh”. Truyện được viết vào một chuyến nhà văn đi công tác lại Lào Cai, ca ngợi những con người sống ở nơi non xanh lặng lẽ đang ngày đêm cống hiến thầm lặng cho Tổ quốc.
Tình huống truyện được xây dựng khá đơn giản, đó là cuộc gặp gỡ tình cờ, ngắn ngủi giữa ông họa sĩ già, cô kĩ sư trẻ và anh thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh Yên Sơn, Sa Pa. Qua tình huống ấy, tác giả đã làm nổi bật vẻ đẹp của anh thanh niên sau này trở thành nhân vật tiêu biểu, hội tụ nhiều vẻ đẹp của con người mới trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc.
Nhân vật chính của truyện là anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trên đỉnh Yên Sơn cao 2600m. Anh không xuất hiện ngay từ đầu truyện mà chỉ hiện ra trong cuộc gặp gỡ chốc lát giữa anh với bác lái xe, cô kĩ sư, ông hoạ sĩ khi xe của họ dừng lại nghỉ. Chỉ diễn ra trong chốc lát nhưng cũng đủ để các nhân vật khác kịp lưu lại trong ấn tượng của mình dáng hình gầy gò, nhỏ nhắn của anh thanh niên với nét mặt rạng rỡ. Tuy nhiên, dẫu sao nhân vật anh thanh niên cũng có một phạm vi hiện thực rộng rãi hơn, so với hai nhân vật trên, bởi anh ta đại diện cho cả một tầng lớp, hạng người - những kĩ sư, trí thức. Cho nên, cùng với việc khắc hoạ những nét tính cách, chúng ta còn được biết cả lai lịch, công việc, hoàn cảnh sống của anh thanh niên. Anh sống và làm việc một mình trên đỉnh núi Yên Sơn cao 2600m, quanh năm sương mù lạnh lẽo. Công việc của anh là đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất… phục vụ cho sản xuất và chiến đấu.
Quanh năm suốt tháng, anh chằng rời chiếc máy móc đo gió, đo mưa, đo nắng, anh phải dậy đúng giờ, đối gió báo thồi, báo mưa cho bà con nông dân, anh phải đon gió, đo chấn động mặt đất phục vụ không quân. Công việc của anh tuy vất vả, nhưng anh đã tìm được niềm vui trong công việc: “Công việc của cháu gian khổ thế đấy chứ cất nó đi cháu buồn chết mất”, anh thấy công việc của mình là nối liền với bao nhiêu anh em đồng chí khác. Công việc của anh thật đáng trân trọng. Nó gắn liền anh với mọi người, gắn liền anh với công việc chung của đất nước trong cuộc chiến đấu giành độc lập.
Tuy công việc khó khăn, vất vả, điều kiện sống còn nhiều thiếu thốn nhưng anh luôn sắp xếp một cách gọn gàng, ngăn nắp, rõ ràng. Trong cuộc tiếp xúc ngẳn ngủi ba mươi phút với bác lái xe, ông hoạ sĩ, cô kĩ sư anh thanh niên để lại những ấn tượng đẹp và để lại những điều khiến người khác phải ngạc nhiên. Một mình trên núi cao, anh không những hoàn thành công việc được giao mà còn trồng hoa, nuôi gà, đọc sách và có quyển sổ ghi chép về công việc. Anh tặng vợ bác lái xe củ tam thất, tặng cô kĩ sư bó hoa, tặng ông hoạ sĩ một giỏ trứng. Những món quà tuy nhỏ bé, giản dị nhưng bộc lộ tấm lòng chân thành và sự quan tâm của anh tới những người xung quanh.
Khi ông hoạ sĩ muốn vẽ chân dung anh, anh đã nhiệt tình giới thiệu với ông hoạ sĩ nhiều người khác xứng đáng hơn mình: ông kĩ sư vườn rau ngày này sang ngày khác ông ngồi im trong vườn su hào, rình xem cách ong lấy phấn, thụ phấn cho hoa su hào rồi để được theo ý mình tự ông cầm một chiếc que, mỗi ngày chín mười giờ sáng lúc hoa tung cánh đi từng cây su hào làm thay cho ong, hàng vạn cây như vậy để củ su hào nhân dân toàn miền Bắc nước ta được ăn to hơn, ngọt hơn trước. Hay đồng chí nghiên cứu khoa học mười một năm không rời xa cơ quan, không đi đến đâu mà tìm vợ, trán đồng chí cứ hói dần đi còn cái bản đồ sét thì gần hoàn thành.
Bằng một cốt truyện nhẹ nhàng, những chi tiết chân thực mà đầy tinh tế, ngôn ngữ đối thoại sinh động, Nguyễn Thành Long đã đem đến cho người đọc một cuộc gặp gỡ tình cờ mà thú vị nơi Sa Pa lặng lẽ. Thông qua hình tượng nhân vật chính của truyện là anh thanh niên, tác giả đã ngợi ca những con người lao động, hi sinh thầm lặng để cống hiến sức mình cho quê hương, đất nước. Đồng thời, chính cuộc sống lao động giản dị nhưng cao đẹp ấy sẽ góp phần tạo nên vẻ đẹp tâm hồn trong mỗi con người.
Gấp lại truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long, lòng ta cứ xao xuyến vấn vương trước vẻ đẹp của những con người, trước những tình cảm chân thành, nồng hậu trong một cuộc sống đầy tin yêu.