Quê hương là nguồn cảm hứng lớn suốt đời thơ của Tế Hanh. Dưới ngòi bút của ông, nguồn cảm hứng này đã tạo thành một dòng chảy tâm tình với nhiều bài thơ trác tuyệt. Bài thơ "Quê hương" được sáng tác năm 1939, in trong tập thơ "Hoa Niên", là tác phẩm mở đầu cho mạch cảm hứng viết về đề tài này của ông. Gói ghém trong bài thơ là lời yêu, nỗi nhớ và niềm tự hào tha thiết chân thành của Tế Hanh về sông nước quê hương mình. Bởi vậy, đọc bài thơ, ta bắt gặp một bức tranh phong cảnh thiên nhiên sáng tươi, rộn rã, đầy sức sống. Bức tranh ấy hiện lên trên nền của một kỉ niệm tuổi thơ êmhiền, trong sáng. Thế nên, nó cứ tự nhiên mà thấm sâu vào tâm trí của mỗi người. Mở đầu bài thơ, tác giả đã khéo léo bộc lộ tình cảm của mình qua câu thơ chứa chan thành cảm xúc:
"Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ
Màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi
Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi
Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!"
Câu thơ giản dị đến bất ngờ nhưng khi đọc lên lại rưng rưng xúc động. Phải chăng, nhà thơ đã nói hộ tiếng lòng của chúng ta khi xa quê hương. Đúng thế, với rất nhiều người, quê hương là điểm tựa tinh thần, là nơi gắn bó ruột thịt, là nơi chôn rau cắt rốn nhưng khi đi xa, ta mới thấm thía sự thiếu thốn, da diết nhớ thương. Còn với Tế Hanh, nỗi nhớ ấy lại hướng về một miền quê vùng biển, với những thứ thuộc về đặc trưng vùng biển. Đó là "màu nước xanh" của biển cả, là "cá bạc" - những con cá đầy ắp, tươi ngon và bơi lội ngoài kia, là "chiếc buồm vôi" thường thấy ở những vùng ven biển, và đặc biệt, nhà thơ nhớ nhất là cái "mùi nồng mặn" riêng biệt của quê hương. Với nhà thơ, những thứ ấy thật thân thương, gần gũi và mộc mạc đến lạ kì. Nó ăn sâu vào kí ức của Tế Hanh và trở thành một phần không thể thiếu trong tuổi thơ của tác giả. Có thể nói, đây chính là những nét phác họa đơn sơ nhưng hết sức chân thực và cảm động về một miền quê vùng biển - nơi nuôi dưỡng tâm hồn của nhà thơ Tế Hanh. Chính vì xuất phát từ sự thành kính đén da diết nên mỗi lần nhớ về quê hương, tâm hồn nhà thơ lại rung lên những nhịp đập bồi hồi, tha thiết. Nhà thơ nhớ về quê hương qua hình thức tả cảnh thiên nhiên. Mỗi câu thơ đều toát lên một niềm thương nhớ khôn nguôi. Tác giả nhớ về "trời xanh", "biển lặng", "buồm vôi", "thôn trè chiều", "con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi", ... Đây là khung cảnh thiên nhiên quen thuộc ở những làng chài ven biển. Và tất nhiên, trong bức tranh thiên nhiên ấy, không thể thiếu hình ảnh con người. Con người trong bài thơ hiện lên qua những dáng vẻ tần tảo, lam lũ nhưng đầy chất thơ. Họ đang "đan lưới" và "dàn đan thế trận" để chuẩn bị cho chuyến ra khơi. Hình ảnh họ hiện lên vừa chân thực, vừa lãng mạn, vừa mang nét đặc trưng của người dân vùng biển.