Nhà thơ Hoàng Lộc được biết đến là một nhà thơ nổi tiếng với nhiều tác phẩm đặc sắc mang đậm dấu ấn. Trong đó, bài thơ Viếng bạn được xem là một thi phẩm xuất sắc nhất của ông. Tác phẩm nói về sự hy sinh của những người chiến sĩ trên con đường kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Qua đó, thể hiện nỗi xót xa, tiếc thương vô bờ bến trước sự mất mát to lớn ấy.
Bài thơ mở đầu bằng khung cảnh thiên nhiên nơi người bạn nằm lại:
"Hôm qua còn theo anh ra đến ngõ
Hôm nay đã chặt cây làm ván chôn bạn."
Câu thơ vừa mang chất tự sự, lại vừa mang chất trữ tình. Nó giống như một câu chuyện kể về hoàn cảnh của người chiến sĩ. Từ "hôm qua" đến "hôm nay" chỉ một khoảng thời gian ngắn ngủi, khiến cho tác giả vẫn chưa nguôi ngoai nỗi đau trước sự thật người đồng đội của mình đã hy sinh. Khung cảnh thiên nhiên nơi đây thật hoang sơ, vắng lặng. Người bạn ấy đã ngã xuống trên con đường đi tìm lý tưởng, mong muốn một tương lai tốt đẹp hơn. Hình ảnh "cây làm ván chôn bạn" thể hiện sự đơn sơ, mộc mạc, bình dị của cuộc sống nơi chiến trường. Những cái cây vốn dĩ dùng để phục vụ cho cuộc sống hàng ngày của các chiến sĩ, giờ đây nó trở thành công cụ để chôn cất người bạn của tác giả.
Đến với khổ thơ tiếp theo, tác giả đã miêu tả rõ nét hơn về hoàn cảnh hy sinh của người bạn:
"Súng nổ kia! Giặc đuổi đến chân đồi
Tránh sao khỏi trận truy kích này
Chúng giết anh ngoài bãi cát vắng
Chỉ một chiếc áo rách mặc mùa đông."
Những hình ảnh "súng nổ", “giặc đuổi đến chân đồi”,... đã cho thấy được sự khốc liệt của chiến tranh. Quân địch đang tung hoành khắp nơi, người chiến sĩ ấy đã đứng lên để chiến đấu, bảo vệ từng tấc đất của quê hương, tổ quốc. Nhưng thật đáng buồn, anh đã ngã xuống ngay trong trận chiến ấy. Anh bị giặc giết hại khi chỉ khoác trên mình độc một chiếc áo khoác mùa đông đã cũ. Chiếc áo ấy được tác giả ví như "mảnh quần vá", "chiếc khăn sột soạt",... gợi lên sự nghèo khổ, thiếu thốn của những người chiến sĩ. Họ phải vượt qua bao nhiêu gian nan, vất vả để đổi lấy độc lập, tự do cho tổ quốc.
Trước hoàn cảnh ấy, tác giả cảm thấy nghẹn ngào, chua xót:
"Anh nằm dưới đất sâu
Như khoảng trời đã nằm yên trong đấy
Nằm bên cạnh anh là đồng đội
Đang hành quân vội vã qua triền núi
Đôi gót trần đạp vết bùn của anh
Tôi nhìn xuống mặt bạn bè
Trong đôi mắt chúng tôi có ngôi sao của anh."
Người bạn ấy nằm đó, giữa khoảng trời rộng lớn của quê hương, đất nước. Sự hy sinh của anh đã góp phần tạo nên nền hòa bình, độc lập cho tổ quốc. Bên cạnh nấm mồ của anh là những người đồng đội, đồng chí thân thiết. Họ cùng nhau trải qua bao nhiêu gian khổ, khó khăn, giờ đây lại cùng nhau tiễn đưa người bạn đã khuất. Đôi bàn chân của họ giẫm xuống mặt đất như để ghi nhớ mãi khoảnh khắc này.
Khổ thơ cuối cùng khép lại bài thơ, thể hiện niềm tin sắt son vào tương lai tươi sáng của đất nước:
"Chia tay nhau ở phía bên này là chia cắt bên kia
Là gặp nhau trong gió trong mây của đỉnh núi cao này
Ai sẽ thay thế chúng ta?
Ai sẽ tiếp tục cuộc hành trình?
Giữa chốn sa mạc khô cằn này
Có người nằm dưới gốc cây sồi già
Không ai biết tên tuổi
Nhưng trái tim anh đã hòa vào trái tim đất nước
Để ngọn lửa thắp sáng niềm tin
Cho những người đang sống và chết
Cho cả kẻ thù của chúng ta
Bắt đầu từ hôm nay một trang sử mới
Rạng ngời ánh sáng trên mỗi bước đường đi..."
Tác giả khẳng định rằng sẽ còn rất nhiều người nữa sẵn sàng đứng lên, tiếp nối những gì mà người chiến sĩ ấy để lại. Dù có phải hy sinh, họ cũng nguyện lòng vì một tương lai tươi sáng của đất nước. Đó chính là tinh thần đoàn kết, sự quả cảm của những người chiến sĩ. Họ sẵn sàng đối mặt với hiểm nguy, sẵn sàng hy sinh để bảo vệ non sông, gấm vóc của dân tộc.
Bài thơ Viếng bạn được viết theo lối tự sự, kết hợp với biểu cảm. Ngôn ngữ giản dị, trong sáng, dễ hiểu. Hình ảnh thơ gần gũi, quen thuộc, giàu sức gợi cảm. Thông qua bài thơ, tác giả muốn khắc họa lại vẻ đẹp của những người chiến sĩ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Họ là những người anh hùng, sẵn sàng hy sinh vì độc lập, tự do của tổ quốc.
Với những giá trị trên, Viếng bạn xứng đáng là một tác phẩm xuất sắc về đề tài người lính. Bài thơ đã góp phần tô đậm thêm vẻ đẹp của những người chiến sĩ trong lòng người đọc.