Phạm Tiến Duật là nhà thơ thuộc thế hệ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Những sáng tác của ông đa phần đều xoay quanh hình ảnh của những người lính trẻ, những cô thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn máu lửa. Bài thơ "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" được sáng tác năm 1969 khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra ác liệt, được in trong tập "Vầng trăng quầng lửa". Với chất liệu ngôn từ bình dị, bài thơ đã xây dựng thành công hình ảnh những người lính lái xe vừa mang vẻ đẹp bi tráng, vừa hóm hỉnh, vui tươi.
Mở đầu bài thơ, tác giả đã lí giải cho người đọc về hình ảnh những chiếc xe không kính:
"Không có kính không phải vì xe không có kính
Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi."
Với giọng điệu tự nhiên, pha chút ngang tàng, tác giả đã cho thấy cái cớ để những chiếc xe trở nên không hoàn hảo. Đó là bởi vì bom đạn của giặc Mĩ phá hủy, khiến cho những chiếc xe ban đầu vốn lành lặn bỗng chốc trở thành những chiếc xe không kính, không đèn, không mui xe,... Nhưng cũng chính vì vậy mà đã tạo nên chất thơ, chất độc đáo cho bài thơ.
Trên hành trình ấy, người lính đã bộc lộ những phẩm chất cao đẹp. Trước hết, đó là thái độ bất chấp khó khăn, nguy hiểm:
"Ung dung buồng lái ta ngồi
Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng."
Từ láy "ung dung" được đảo lên câu đầu tiên cho thấy tư thế hiên ngang, chủ động sẵn sàng đối mặt với mọi gian nan ở phía trước của những người lính. Điệp từ "nhìn" kết hợp với nhịp thơ 2/2/2 đã mở ra trường nhìn rộng, bao quát của người lính. Qua khung cửa xe không kính, người lính đã cảm nhận được thiên nhiên, đất trời quê hương một cách trực tiếp, rõ nét nhất.
Không chỉ vậy, người lính còn luôn giữ vững tinh thần lạc quan, yêu đời:
"Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Thấy con đường chạy thẳng vào tim
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim
Như sa như ùa vào buồng lái."
Những câu thơ giàu sức gợi đã vẽ nên hành trình đầy gian khổ của những chiếc xe không kính. Trên con đường ấy, người lính đã phải đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách: gió thổi cay mắt, bụi phun tóc trắng, mưa tuôn, mưa xối,... Nhưng bằng tinh thần lạc quan, người lính đã biến những khó khăn đó thành cơ hội để tận hưởng thiên nhiên, đất trời.
Cuối cùng, người lính còn là những người đồng chí gắn bó keo sơn. Trên con đường hành quân vất vả, họ đã gặp gỡ và hội ngộ với nhau:
"Gặp bè bạn suốt dọc đường đi tới
Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi."
Cái bắt tay thay cho lời chào, lời hẹn gặp lại. Cái bắt tay ấy tuy giản dị nhưng đã tiếp thêm sức mạnh cho người lính để họ vững vàng tay lái tiến về miền Nam thân yêu.
Qua hình tượng những chiếc xe không kính, nhà thơ Phạm Tiến Duật đã khắc họa thành công hình ảnh người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Họ là những người lính can đảm, lạc quan, yêu đời và luôn sẵn sàng hi sinh vì Tổ quốc.
Bài thơ "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" đã góp phần làm nên tên tuổi của Phạm Tiến Duật trong nền thơ ca Việt Nam. Bài thơ đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc bởi ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, hình ảnh thơ độc đáo, giàu sức gợi.