Mở bài là phần đầu tiên của bài văn, có nhiệm vụ giới thiệu khái quát về đề tài và định hướng triển khai nội dung. Một mở bài hay sẽ tạo được ấn tượng tốt đẹp với người đọc (người nghe), đồng thời thể hiện năng lực cảm thụ và khả năng nghị luận của "tác giả".
Mở bài thường gồm hai bước:
- Bước 1: Giới thiệu tác phẩm/ đoạn trích; nêu ý kiến đánh giá sơ bộ về tác phẩm/ đoạn trích.
- Bước 2: Nêu các luận điểm chính sẽ triển khai trong thân bài.
Dưới đây là một vài cách viết mở bài mà bạn có thể tham khảo:
* Cách 1: Giới thiệu ngắn gọn về tác giả, tác phẩm và nêu nhận xét khái quát về tác phẩm/ đoạn trích.
Ví dụ:
"Truyện Kiều" của Nguyễn Du là một kiệt tác bất hủ của nền văn học Việt Nam. Tác phẩm đã khắc họa thành công hình ảnh nàng Kiều - một người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng lại phải chịu nhiều bi kịch đau thương. Qua đó, tác giả đã lên án xã hội phong kiến tàn bạo, chà đạp lên quyền sống, quyền hạnh phúc của con người, đặc biệt là phụ nữ.
* Cách 2: Giới thiệu vấn đề nghị luận thông qua một câu chuyện, giai thoại, câu nói nổi tiếng,... liên quan đến tác phẩm/ đoạn trích.
Ví dụ:
Có một câu nói rất hay rằng: "Văn chương không chỉ là để giải trí, mà còn là để giáo dục". Câu nói này hoàn toàn đúng khi ta nhắc đến truyện ngắn "Lão Hạc" của nhà văn Nam Cao. Truyện không chỉ mang đến những giây phút giải trí thú vị, mà còn khiến chúng ta suy ngẫm về tình yêu thương, lòng nhân ái và sự hy sinh cao cả của con người.
* Cách 3: So sánh, đối chiếu giữa tác phẩm đang bàn luận với các tác phẩm khác cùng chủ đề hoặc của cùng tác giả.
Ví dụ:
Trong văn học Việt Nam, có lẽ không ai chưa từng nghe đến "Truyện Kiều" của Nguyễn Du. Tác phẩm đã trở thành một biểu tượng văn hóa, một niềm tự hào của dân tộc. Tuy nhiên, bên cạnh "Truyện Kiều", cũng có những tác phẩm khác viết về số phận bi thảm của người phụ nữ như "Chinh phụ ngâm" của Đoàn Thị Điểm hay "Chuyện người con gái Nam Xương" của Nguyễn Dữ. Nhưng có lẽ, "Truyện Kiều" vẫn là tác phẩm tiêu biểu nhất, gây xúc động mạnh mẽ nhất cho người đọc bởi nó đã phản ánh chân thực và sâu sắc nỗi khổ đau của con người trong xã hội phong kiến.
* Cách 4: Đặt ra một câu hỏi gợi mở, dẫn dắt vào vấn đề nghị luận.
Ví dụ:
Tại sao "Truyện Kiều" của Nguyễn Du lại trở thành một kiệt tác bất hủ? Phải chăng vì tác phẩm đã phản ánh chân thực và sâu sắc cuộc sống của con người trong xã hội phong kiến? Hay bởi tác phẩm đã thể hiện tài năng nghệ thuật xuất sắc của Nguyễn Du?
* Cách 5: Bắt đầu bằng một lời khẳng định, phủ định hoặc nghi vấn.
Ví dụ:
"Truyện Kiều" của Nguyễn Du là một tuyệt tác văn học, xứng đáng là "đỉnh cao" của thơ ca trung đại Việt Nam. Liệu có bao giờ chúng ta đặt câu hỏi: Tại sao tác phẩm ấy lại được tôn vinh như vậy?
* Cách 6: Trích dẫn một câu nói, một câu thơ, một câu tục ngữ,... liên quan đến vấn đề nghị luận.
Ví dụ:
Nhà thơ Xuân Diệu từng viết: "Thơ ca là tiếng nói của trái tim". Quả thật, "Truyện Kiều" của Nguyễn Du là một minh chứng rõ nét cho điều đó. Tác phẩm đã thể hiện trọn vẹn tâm hồn nhạy cảm, tinh tế và đầy yêu thương của thi sĩ.
* Cách 7: Sử dụng phép so sánh ngầm để làm nổi bật vấn đề nghị luận.
Ví dụ:
Nếu "Truyện Kiều" của Nguyễn Du là viên ngọc quý sáng chói của văn học Việt Nam thì "Lục Vân Tiên" của Nguyễn Đình Chiểu lại giống như một bông hoa rực rỡ khoe sắc giữa vườn hoa văn học dân tộc. Cả hai tác phẩm đều góp phần tô đậm vẻ đẹp của văn học Việt Nam.
* Cách 8: Liên hệ vấn đề nghị luận với thực tế đời sống.
Ví dụ:
"Truyện Kiều" của Nguyễn Du không chỉ là một tác phẩm văn học kinh điển mà còn là một tấm gương sáng ngời về đạo đức, nhân cách. Bài học từ tác phẩm vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, đặc biệt là trong bối cảnh xã hội hiện đại.
* Cách 9: Đưa ra dự đoán, suy nghĩ về tương lai của vấn đề nghị luận.
Ví dụ:
Với sức sống mãnh liệt và giá trị nhân văn sâu sắc, "Truyện Kiều" của Nguyễn Du chắc chắn sẽ tiếp tục trường tồn cùng năm tháng. Tác phẩm sẽ mãi là nguồn cảm hứng bất tận cho các thế hệ sau.
* Cách 10: Kết hợp nhiều cách viết mở bài khác nhau để tạo nên sự độc đáo, mới lạ.
Ví dụ:
"Truyện Kiều" của Nguyễn Du là một kiệt tác văn học bất hủ, đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc. Tác phẩm không chỉ là một bức tranh chân thực về xã hội phong kiến Việt Nam xưa mà còn là một bản hùng ca về tình yêu, lòng dũng cảm và khát vọng tự do. Qua ngòi bút tài hoa của Nguyễn Du, "Truyện Kiều" đã trở thành một biểu tượng văn hóa, một niềm tự hào của dân tộc Việt Nam.