Quang Dũng là nghệ sĩ đa tài làm thơ, viết văn, vẽ tranh, soạn nhạc, nhưng thành công nhất là thơ ca. Thơ ông tự do, phóng khoáng, man mác nỗi buồn lãng mạn. Bài thơ "Tây Tiến" là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của ông. Tác phẩm đã tái hiện lại hình tượng người lính Tây Tiến với vẻ đẹp hào hùng, bi tráng giữa núi rừng miền Tây hoang sơ, dữ dội.
Bài thơ "Tây Tiến" được sáng tác năm 1948 tại làng Phù Lưu Chanh, khi Quang Dũng đã chuyển đơn vị. Như vậy, Tây Tiến không phải là bài thơ viết trong khi cuộc kháng chiến đang diễn ra mà đã sang giai đoạn hòa bình, người lính mới có thời gian để hoài niệm về quá khứ oai hùng. Vì vậy, bài thơ mang âm hưởng vừa bi tráng vừa tha thiết xót xa.
Trước hết, hình tượng người lính Tây Tiến hiện lên với những nét vẽ gân guốc, rạch ròi giữa cái bi và cái hùng. Giữa chốn rừng thiêng nước độc, sức người như bị rút cạn nhanh chóng, người lính Tây Tiến trở nên gầy gò, ốm yếu:
"Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm."
Dù thiếu thốn trăm bề, đặc biệt là thuốc men, lương thực, nhưng nhờ sức mạnh của ý chí, nghị lực, họ vẫn vượt lên hoàn cảnh để tiếp tục chiến đấu. Họ chủ động chấp nhận mọi khó khăn, thiếu thốn đó, cũng là lẽ thường tình trong cuộc đời người lính. Không chỉ vậy, họ còn luôn sống lạc quan, yêu đời, coi thường hiểm nguy "dữ oai hùm", thể hiện khí phách anh hùng, lẫm liệt.
Người lính Tây Tiến không chỉ đối mặt với bệnh tật, mà còn phải trải qua bao gian khổ, hy sinh trên con đường hành quân gian khổ:
"Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời..."
Nhìn thấy đồng đội ngã xuống, biết bao nhiêu người lần lượt nằm lại nơi biên cương, nhưng Quang Dũng không hề rơi vào tuyệt vọng hay chán chường mà trái lại, càng thêm nồng nàn yêu thương, càng thêm căm thù giặc. Chính vì vậy, dẫu có bao nhiêu gian nan, vất vả thì người lính vẫn sẵn sàng dấn thân:
"Rải rác biên cương mồ viễn xứ
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh"
Những nấm mồ rải rác nơi biên cương, những chiếc xương khô dần mục nát theo năm tháng, nhưng linh hồn của họ vẫn luôn dõi theo Tổ quốc, dõi theo từng bước chân của đồng đội. Họ sẵn sàng hy sinh tuổi trẻ, hy sinh mạng sống cho non sông Việt Nam. Đó chính là lý tưởng sống cao đẹp, đáng trân trọng của những người lính Tây Tiến.
Bên cạnh vẻ đẹp hào hùng, bi tráng, người lính Tây Tiến còn mang vẻ đẹp hào hoa, lãng mạn. Dù ở nơi chiến trường ác liệt, họ vẫn biết mơ mộng, nhớ về Hà Nội, nhớ về những bóng dáng kiều diễm của các cô gái Hà Thành.
"Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm"
Đó là những giây phút mơ mộng, giúp họ cân bằng lại tinh thần sau những giờ phút chiến đấu căng thẳng, hiểm nguy. Đồng thời, nó cũng chứng tỏ rằng, dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, thì những người lính vẫn luôn mang trong mình tinh thần lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống.
Không chỉ vậy, người lính Tây Tiến còn mang khí thế hiên ngang, lẫm liệt khi ra trận:
"Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm"
Họ ra trận với khí thế hiên ngang, lẫm liệt, quyết tâm bảo vệ đất nước. Hai câu thơ cuối cùng là minh chứng rõ ràng nhất cho tinh thần yêu nước, lòng dũng cảm của người lính Tây Tiến. Họ quyết tâm ra đi, hiến dâng trọn vẹn tuổi thanh xuân cho đất nước. Dù có chết, thì cũng chết trong tư thế oai hùng của người anh hùng thuở xưa.
Như vậy, bài thơ "Tây Tiến" đã khắc họa thành công bức chân dung người lính Tây Tiến với vẻ đẹp hào hùng, bi tráng giữa núi rừng miền Tây hoang sơ, dữ dội. Qua đó, chúng ta càng thêm ngưỡng mộ, cảm phục thế hệ cha anh, những người đã cống hiến tuổi thanh xuân, thậm chí cả mạng sống của mình cho nền độc lập, hòa bình của dân tộc.