thiên nhiên là gì?

Thiên nhiên (tiếng Anh: nature; tiếng Latinh: natura) là thế giới bên ngoài do các yếu tố vật chất tạo thành, thường được xem như bao gồm các sự vật sống và phi sống cùng với các quá trình của chúng tương tác với nhau.

Thiên nhiên đã trở thành một khái niệm đa nghĩa trong triết học, khoa học xã hội, luật pháp, tôn giáo và trong đời sống hàng ngày. Các định nghĩa khác nhau về thiên nhiên có thể phản ánh mối quan tâm riêng rẽ của cá nhân hay các lĩnh vực chuyên môn riêng biệt, chẳng hạn như cách nhìn của nhà hóa học về thiên nhiên rất khác so với cách nhìn của một nhà địa chất hoặc sinh viên.

Trong lịch sử, những người theo chủ nghĩa tự nhiên và các tín đồ thuyết duy vật chất đã xác định thiên nhiên bằng tất cả mọi thứ tồn tại mà không có bất kỳ sự can thiệp nào từ phía con người. Theo nghĩa này, thiên nhiên bao gồm tất cả vật chất, năng lượng và không gian, cũng như tất cả các sự kiện và quy trình xảy ra trong đó, kể cả các quá trình liên quan đến sự tiến hóa của các loài và sự phát triển của ý thức.

Theo nghĩa rộng nhất, "thiên nhiên" là tất cả vũ trụ nằm ngoài tầm kiểm soát của con người. Trong thần thoại Hy Lạp cổ đại, Gaia là nữ thần của Trái Đất và được coi là mẹ của tất cả các vị thần. Một số nền văn hóa bản địa ở châu Mỹ coi Trái Đất là một thực thể thiêng liêng sống còn người da trắng thì gọi nó là Mẹ Trái Đất.

Các tôn giáo khởi nguồn từ Abraham như Do Thái giáo, Kitô giáo và Hồi giáo cho rằng con người được giao phó trách nhiệm cai quản Trái Đất chứ không phải làm bá chủ đối với muôn loài. Những người theo chủ nghĩa tự nhiên hiện đại khẳng định rằng con người chỉ đơn thuần là một phần của tự nhiên giống như bất kỳ sinh vật nào khác và không có gì đặc biệt về họ.

Trái ngược với quan điểm này, nhiều truyền thống triết học phương Đông nhấn mạnh vào việc đạt được một trạng thái cân bằng nội tại thông qua sự hiểu biết về thiên nhiên. Triết lý Ấn Độ giáo khuyến nghị mỗi người nên sống hòa hợp với môi trường xung quanh, trong khi Phật giáo đề xuất nguyên tắc không gây hại.

Một số người tin rằng con người có khả năng vượt trội trên Trái Đất và cần phải chinh phục, khai thác và thống trị thiên nhiên để cải thiện cuộc sống của chính mình. Quan điểm này đã dẫn đến việc săn bắt vô tội vạ, đánh bắt quá mức, chặt phá rừng bừa bãi và ô nhiễm môi trường do con người gây ra.

Những hành động này đe dọa sự cân bằng mong manh của mạng lưới sự sống trên Trái Đất và khiến nhiều loài động thực vật bị tuyệt chủng. Sự suy thoái môi trường do con người gây ra đang diễn ra nhanh hơn khả năng bù đắp của tự nhiên. Điều này đặt ra câu hỏi về vai trò thích hợp của con người trong hệ sinh thái toàn cầu.