Thơ ca là tiếng nói của tâm hồn, những rung cảm chân thành của nhà thơ với cuộc đời. Qua bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải ta càng thấy rõ điều đó.
Bài thơ được viết vào tháng 11 năm 1980, khi tác giả đang nằm trên giường bệnh và không bao lâu sau ông qua đời. Bài thơ thể hiện niềm yêu mến thiết tha với cuộc sống, với đất nước và ước nguyện của tác giả. Nhà thơ muốn làm một mùa xuân, nghĩa là sống đẹp, sống với tất cả sức sống tươi trẻ của mình nhưng rất khiêm nhường là một mùa xuân nhỏ góp vào mùa xuân lớn của thiên nhiên, đất nước, của cuộc đời chung và khát vọng sống chân thành, cao đẹp của nhà thơ.
Trước hết, tình yêu thiên nhiên đất nước của nhà thơ được thể hiện qua sự cảm nhận về một bức tranh thiên nhiên mùa xuân xứ Huế sinh động, tươi mát, đẹp đẽ và mang đậm nét đặc trưng nhất.
Bức tranh thiên nhiên được mở ra với hình ảnh của một dòng sông đầy năng lượng, sức sống:
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Đó là hình ảnh gợi ra vẻ đẹp tràn đầy sức sống của mùa xuân. Động từ "mọc" nằm ở vị trí đầu câu thơ gợi tả sự ngạc nhiên vui thú, một niềm vui hân hoan đón chào tín hiệu mùa xuân. Ngẩng nhìn bầu trời, nhà thơ xúc động rạo rực trước màu xanh hòa bình và cảm thấy đất trời đang vô cùng tĩnh lặng.
Cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên đất trời, lòng vui sướng mênh mông, nhà thơ cất lên tiếng gọi quen thuộc, tự hào và sung sướng:
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng
Tiếng gọi "ơi" nghe thật thiết tha. Nhà thơ đã sử dụng từ "hót chi" một cách tinh tế, gợi cảm giác thân thương gần gũi. Tiếng chim hót trong buổi sớm mai như đem đến nguồn sống mới cho con người và cảnh vật, đồng thời cũng gợi lên trong lòng người đọc nhiều rung cảm bất tận.
Nhà thơ trân trọng, nâng niu đón nhận từng giọt long lanh rơi xuống từ tiếng chim. Đó là giọt mưa hay giọt sương, tiếng chim hay là giọt âm thanh? Có lẽ là tất cả những điều gộp lại. Dù hiểu theo cách nào đi chăng nữa thì chúng ta đều thấy được sự trân trọng, yêu mến của tác giả đối với cảnh vật, thiên nhiên.
Không dừng lại ở đó, tình yêu thiên nhiên của nhà thơ còn được thể hiện qua sự say mê, thích thú ngắm nhìn khung cảnh mùa xuân của đất trời:
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao...
Hình ảnh mùa xuân của đất trời được miêu tả qua những hình ảnh "người cầm súng", "người ra đồng". Họ là những con người làm nên lịch sử của mùa xuân. Mùa xuân không chỉ hiện lên qua vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn hiện lên qua vẻ đẹp của con người.
Trong hai khổ thơ tiếp theo, tác giả đã khắc họa hình ảnh mùa xuân của đất nước qua hình ảnh người lính và người nông dân. Những người chiến sĩ ra trận với tư thế khẩn trương, quyết tâm bảo vệ quê hương, đất nước. Còn người nông dân ra đồng sản xuất, tăng năng suất lao động góp phần xây dựng đất nước. Tất cả mọi người đều bận rộn, khẩn trương trong công việc của mình.
Đất nước được nhân hóa qua động từ "thức", gợi tả sự vươn mình của đất nước sau chiến tranh, trở nên sôi động trước nhịp điệu hối hả, xôn xao.
Không khí mùa xuân còn lan tỏa khắp mọi nơi, tạo nên sự náo nức trong lòng người, thôi thúc mọi người:
Ta làm con chim hót
Ta làm một nhành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến
Tình yêu thiên nhiên đất nước của nhà thơ còn được thể hiện qua lời nguyện cầu được cống hiến cho cuộc đời. Nhà thơ muốn làm một con chim để dâng tiếng hót mua vui cho đời, làm một bông hoa để tô điểm cho bức tranh xuân thêm rực rỡ, làm một nốt nhạc trầm để hòa vào bản giao hưởng bất tận của thiên nhiên. Ước nguyện của nhà thơ thật giản dị nhưng cũng thật cao đẹp.
Như vậy, qua ba khổ thơ đầu bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ", Thanh Hải đã vẽ nên bức tranh mùa xuân thiên nhiên xứ Huế tươi mát, sống động và hình ảnh mùa xuân đất nước tràn đầy sức sống. Đồng thời bộc lộ tình yêu thiên nhiên, đất nước và khát vọng cống hiến mãnh liệt.
Tóm lại, bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải là một bài thơ hay, giàu ý nghĩa. Bài thơ đã thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước và khát vọng cống hiến của nhà thơ.