Sống chết mặc bay là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của nhà văn Phạm Duy Tốn. Với nghệ thuật tương phản đặc sắc, tác giả đã tái hiện thành công trận lũ lụt khủng khiếp gây đau thương cho người dân và sự vô trách nhiệm của tên quan phụ mẫu. Qua đó, tác giả bộc lộ niềm thương xót cho số phận người dân và phê phán tên quan hộ đê vô trách nhiệm.
Tác phẩm lấy bối cảnh vào một đêm mưa gió bão bùng, nước sông Nhị Hà lên cao khiến khúc đê làng X phủ X có nguy cơ vỡ. Trong hoàn cảnh đó, hàng trăm người dân đang ra sức chống chọi với thiên tai, cố giữ lấy khúc đê: "Dân phu kể hàng trăm nghìn con người, từ chiều đến giờ, hết sức giữ gìn, kẻ thì thuổng, người thì cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào đắp, nào cừ, bì bõm dưới bùn lầy ngập quá khuỷu chân, người nào người nấy ướt lướt thướt như chuột lột". Tuy vậy, họ vẫn không ngừng lao động, miệt mài, hăng say với công việc. Họ không quản ngại khó khăn, gian khổ, vất vả, cùng nhau gắng sức giữ lấy đê. Thế nhưng, trái ngược với sự hy sinh, nỗ lực của người dân, tên quan phụ mẫu lại sống xa hoa, hưởng lạc. Hắn đang ngồi chễm chệ trong đình, cách xa nơi người dân đang oằn mình chống đỡ với thiên tai. Bỗng nhiên, có người chạy vào báo đê đã vỡ, hắn liền nổi giận, quát mắng: "Đê vỡ rồi!... Đê vỡ rồi, thời ông cách cổ chúng mày, thời ông bỏ tù chúng mày! Có biết không? Lính đấu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy?". Rồi hắn quay sang hỏi thầy đề: "Tình hình xem tạm được không?", thầy đề đáp: "Dạ, tạm được ạ!". Quan lớn thở phào nhẹ nhõm, khoan khoái nói: "Hừ, dễ thở rồi", rồi đứng dậy ra lệnh: "Ngồi canh gác ở đấy, không ai được rời khỏi chỗ đó nửa bước!". Tên quan phụ mẫu thật tàn nhẫn, độc ác. Hắn chỉ quan tâm đến ván bài đen đỏ, mặc kệ người dân đang lâm vào cảnh muôn sầu nghìn thảm.
Bằng ngòi bút tinh tế, sâu sắc, tác giả đã khắc họa thành công hai bức tranh đối lập, làm nổi bật chủ đề của tác phẩm. Trận mưa lũ và sự vô trách nhiệm của tên quan phụ mẫu đã đẩy người dân vào cảnh lầm than. Qua đó, tác giả bộc lộ niềm thương xót cho số phận của người dân và phê phán tên quan hộ đê vô trách nhiệm.
Như vậy, Sống chết mặc bay đã cho thấy sự đối lập hoàn toàn giữa cuộc sống của người dân và tên quan phụ mẫu. Điều này đã tạo nên giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo cho tác phẩm.