Thuyết minh về đoạn trích lòng đâu sẵn mỗi thương tâm của bài truyện kiều

Nhắc đến đại thi hào dân tộc Nguyễn Du, người ta nhớ ngay đến tác phẩm “Truyện Kiều” – kiệt tác văn chương của Việt Nam và được đánh giá cao trên thị trường quốc tế. Với tấm lòng nhân đạo sâu sắc và tài năng văn học xuất chúng, ông đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc thông qua những sáng tác vô cùng độc đáo. Một trong số đó là đoạn trích “Lòng đâu sẵn mỗi thương tâm… Dấu xưa xe ngựa hồn thu thảo”, thuộc phần đầu của tác phẩm, nói về cuộc gặp gỡ tình cờ giữa chị em Thúy Kiều và Kim Trọng.
Đoạn trích này nằm ở phần đầu của Truyện Kiều, khi mà gia đình Thúy Kiều đang bình yên và hạnh phúc. Vào ngày Tết Thanh Minh, cả gia đình cùng nhau đi tảo mộ, và trong lúc trở về, gặp chàng trai tên Kim Trọng. Hai người đã nảy sinh tình cảm sau cuộc trò chuyện ngắn ngủi. Lúc này, Thúy Kiều đang đứng trước sân, còn Kim Trọng thì đang đứng ở ngoài rào. Có thể thấy rằng, đây là một đoạn trích rất hay và đặc sắc, thể hiện tài năng nghệ thuật của Nguyễn Du.
Mở đầu đoạn trích là cảnh vật nơi đây, vừa tươi đẹp lại vừa đượm buồn:
“Gần xa nô nức yến anh
Chị em sắm sửa bì kim thoa
Dập dìu tài tử giai nhân
Ngựa xe như nước áo quần như nêm”
Bốn câu thơ đã vẽ ra một không gian rộng lớn, với sự đông vui tấp nập của những người đi trẩy hội. Tác giả đã sử dụng lối đảo ngữ, đưa từ láy “nô nức” lên đầu câu để nhấn mạnh vào trạng thái phấn khởi, háo hức của những người tham gia lễ tảo mộ. Họ giống như những chú chim yến, chim oanh bay nhảy, tìm kiếm nguồn vui giữa cuộc sống náo nhiệt. Trong dịp này, các cô gái, chàng trai trẻ tuổi cũng nhân cơ hội tìm kiếm nửa kia của mình. Vì vậy, họ ăn mặc thật đẹp, thật lộng lẫy để gây ấn tượng với người đối diện. Tuy khung cảnh nơi đây rất sôi động, nhưng bầu không khí vẫn giữ chút gì đó ảm đạm, thê lương. Điều này được thể hiện rõ qua các từ ngữ như “đò biếng lười”, “ngựa chậm chạp”, “áo đầm”, “nét buồn”. Nguyễn Du đã khéo léo lồng ghép hai trạng thái trái ngược nhau vào trong một câu thơ, khiến cho người đọc vừa nhìn thấy khung cảnh rộn ràng, lại vừa nhìn thấy cảnh vật tiêu điều.
Thúy Kiều vốn là một người nhạy cảm và đa sầu đa cảm. Bởi vậy mà nàng dễ dàng bị rung động trước vẻ đẹp của thiên nhiên, nhưng cũng không khỏi xót xa vì sự phai tàn của thời gian và sự đổ vỡ của những kiếp người.
“Ngổn ngang gò đống kéo lên
Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay”
Trong lúc tâm trạng đang bộn bề, Thúy Kiều bất ngờ gặp được chàng nho sinh tên Kim Trọng. Cả hai đã nhanh chóng phải lòng nhau, và dành cho đối phương những lời khen ngợi trân quý nhất. Chỉ qua vài câu thơ ngắn gọn, chúng ta có thể thấy được tài năng tuyệt vời của Nguyễn Du. Ông đã miêu tả rất chi tiết và rõ ràng tâm trạng của nhân vật Thúy Kiều, cũng như hoàn cảnh xung quanh.
Từ lúc gặp Kim Trọng, Thúy Kiều luôn sống trong trạng thái “mộng”, tức là những ảo tưởng, ước vọng tốt đẹp về một cuộc tình trong sáng, thuần khiết. Thế nhưng, thực tế lại không như là mơ, mà nó lại phũ phàng và cay nghiệt. Tâm trạng của nhân vật chính vì thế mà có sự biến đổi rõ rệt:
“Vội mừng làm lễ rước vào
Đài sen nối sáp lò đào thêm hương”
Lúc này, Thúy Kiều đang chìm đắm trong niềm hạnh phúc ngọt ngào, nên quên mất đi thời gian cũng như không gian xung quanh. Thấy chị mình đã lâu chưa trở về, Thúy Vân đành lên tiếng gọi. Bị gián đoạn dòng cảm xúc, Thúy Kiều có chút hụt hẫng, đồng thời cảm thấy xấu hổ với chính bản thân. Bày ra màn thắp nến, đốt hương rồi lại dập nến, đốt hương, thực chất Thúy Kiều chỉ muốn kéo dài thời gian dây dưa không dứt. Hành động này khiến chúng ta liên tưởng đến nàng Đê Châu trong kịch bản “Châu Trần” của Thang Hiển Tổ. Cả hai đều là những cô gái xinh đẹp, tài giỏi nhưng lại quá nông nổi và dại khờ, cuối cùng phải gánh chịu bi kịch đau đớn.
Có lẽ, trong thâm tâm Thúy Kiều đã sớm dự đoán được số phận của mình. Nó sẽ đầy sóng gió và khổ cực, bởi nàng là một người tài hoa nhưng lại quá bạc mệnh. Từ đó, ta có thể thấy được cảm quan thức tỉnh của tác giả Nguyễn Du, về một xã hội phong kiến lạc hậu, thối nát, đẩy con người ta vào bước đường cùng.
“Tài tử văn nhân ai đó tá?
Thảo nào cũng chẳng mai ngày hẹn hò”
Sau cuộc gặp gỡ ngắn ngủi, Thúy Kiều luôn mong ngóng, chờ đợi tin tức từ Kim Trọng. Nàng muốn vượt qua những rào cản của xã hội phong kiến cổ hủ, để tiến tới một tình yêu đích thực và trọn vẹn. Đây là ước mơ của rất nhiều người phụ nữ ở thời đại ấy, nhưng không phải ai cũng có thể thực hiện được.
Qua đoạn trích này, ta có thể thấy được cái nhìn mới mẻ của Nguyễn Du về thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ. Đồng thời, ca ngợi sức sống tiềm tàng bên trong con người họ. Bằng ngôn ngữ tinh tế, giàu hình ảnh, tác giả đã khắc họa thành công tâm trạng của nhân vật Thúy Kiều trong lần đầu gặp gỡ Kim Trọng, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.