I. Mở bài:
Giới thiệu về nhà văn Côn-xtan-tin Pau-xtốp-xki (1892 - 1968) là một trong những ngôi sao sáng của nền văn học Xô viết thế kỉ XX, được vinh dự nhận giải thưởng Lê-nin và giải thưởng Xô-viết. Giới thiệu về đặc điểm phong cách nghệ thuật của ông: sự kết hợp giữa hiện đại và truyền thống, đậm chất thơ, nhẹ nhàng, trong trẻo. Giới thiệu về tác phẩm "Xe đêm" và đoạn trích "Gió lạnh đầu mùa".
II. Thân bài:
* Khái quát chung về tác giả, tác phẩm:
- Tác giả: Côn-xtan-tin Pau-xtốp-xki (1892 - 1968), là một trong những ngôi sao sáng của nền văn học Xô viết thế kỉ XX, được vinh dự nhận giải thưởng Lê-nin và giải thưởng Xô-viết. Phong cách nghệ thuật của ông có sự kết hợp giữa hiện đại và truyền thống, đậm chất thơ, nhẹ nhàng, trong trẻo.
- Tác phẩm: Truyện ngắn "Gió lạnh đầu mùa", in trong tập truyện ngắn cùng tên năm 1937. Đoạn trích kể lại chuyến đi bằng xe ngựa từ Thủ đô Hà Nội về quê của mẹ con Sơn, chị Lan và bạn nhỏ vào một ngày cuối năm.
* Phân tích nội dung đoạn trích:
a. Cảnh sinh hoạt trong gia đình Sơn trước khi đi cho:
- Thời gian: Một buổi sáng mùa đông.
- Không khí: Gió thổi mạnh hơn, tiếng gió vi vu trên các bụi cây ngoài vườn, nghe rõ hơn cả.
- Ngoại hình nhân vật:
+ Sơn: mặc áo dạ chỉ đỏ lẫn áo vệ sinh, ngoài còn mặc thêm cái áo vải thâm dài.
+ Chị Lan: mặc áo bông, tay ôm thúng quần áo.
+ Mẹ Sơn: đội mũ vải, mặc áo lông, cổ quấn khăn len màu trắng lại thêm miếng vá.
+ Thằng Cúc, thằng Xuân, con Tí, con Túc: ăn mặc không khác gì ngày thường, vẫn những bộ quần áo nâu bạc đã rách vá nhiều chỗ.
→ Sự đối lập giữa hai hoàn cảnh sống của hai nhóm nhân vật.
b. Cảnh sinh hoạt ở phố chợ:
- Khung cảnh: Phố xá vắng vẻ, gió thổi mạnh làm bụi bay, vài người khách qua đường quần áo ấm áp, rụt rè, hai bên dãy phố, hàng cơm, hàng phở rung động trên những cánh cửa.
- Nhân vật: Những đứa trẻ nghèo ăn mặc rách rưới, mặt mũi xanh xám, bịu xịu, chúng nó đứng co ro không dám đến trường vì không có áo ấm.
→ Cảnh tượng buồn bã, thương cảm.
c. Cảnh sinh hoạt ở xóm ngụ cư:
- Khung cảnh: Trời rét, mưa gió, tối tăm, mù mịt.
- Nhân vật: Bà cụ Thi hơi điên đến mua rượu, mẹ Sơn đưa cho bà cụ ít tiền, Sơn và chị Lan đều rất thương bà cụ.
→ Thể hiện tấm lòng nhân ái, yêu thương đồng loại của nhân vật.
d. Cảnh sinh hoạt ở nhà bác An:
- Khung cảnh: Nhà bác An rộng rãi, sạch sẽ, gọn gàng, có nhiều đồ đạc.
- Nhân vật: Bác An, vợ bác An, mẹ Sơn, chị Lan, Sơn.
→ Thể hiện tình làng nghĩa xóm thân thiết, gắn bó.
III. Kết bài:
Khẳng định giá trị của tác phẩm: Qua câu chuyện "Gió lạnh đầu mùa", Thạch Lam muốn gửi gắm thông điệp rằng hãy biết yêu thương và chia sẻ với mọi người xung quanh để cuộc đời này trở nên tốt đẹp hơn.