Hai nhà thơ Tố Hữu và Nguyễn Đình Thi đều là những cây bút tiêu biểu cho nền văn học Việt Nam thế kỉ XX. Họ đã để lại cho đời sau rất nhiều tác phẩm hay, gây tiếng vang lớn lúc bấy giờ. Trong đó không thể không nhắc đến hai bài thơ "Việt Bắc" và "Đất Nước". Cả hai bài thơ này đều chứa đựng những đặc trưng cơ bản nhất của khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn - đặc điểm cơ bản của văn học Việt Nam giai đoạn 1945 - 1975.
Trước hết, chúng ta thấy rõ cả hai tác phẩm đều thấm đẫm cảm hứng sử thi và lãng mạn. Cảm hứng sử thi là cảm hứng ngợi ca cái hùng, cái đẹp của những sự kiện lịch sử và những con người anh hùng. Nó thể hiện ở việc lựa chọn những sự kiện lịch sử có ý nghĩa trọng đại của dân tộc như CMT8, chiến dịch Điện Biên Phủ,...để tái hiện lại trong tác phẩm. Đồng thời, nó còn thể hiện ở việc miêu tả những con người anh hùng, bất khuất, sẵn sàng hi sinh vì Tổ quốc. Còn cảm hứng lãng mạn là cảm hứng khẳng định cái tôi tràn đầy cảm xúc, giàu chất trữ tình; khẳng định niềm tin, khát vọng và tương lai tươi sáng của đất nước. Nó thể hiện ở việc khắc họa vẻ đẹp của thiên nhiên, con người Việt Nam trong kháng chiến; thể hiện niềm tin vào thắng lợi tất yếu của cuộc kháng chiến chống Pháp.
Tuy nhiên, bên cạnh những nét tương đồng, hai bài thơ vẫn có những nét riêng biệt. Nét riêng biệt đầu tiên là ở cảm hứng sử thi. Nếu như trong "Việt Bắc", cảm hứng sử thi được thể hiện qua việc tái hiện lại bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, tráng lệ của núi rừng Tây Bắc; qua hình ảnh những người lính dũng cảm, kiên cường vượt qua mọi khó khăn, gian khổ để giành lấy độc lập, tự do cho dân tộc thì trong "Đất Nước", cảm hứng sử thi lại được thể hiện qua việc tái hiện lại lịch sử hào hùng của dân tộc; qua việc khẳng định vai trò quan trọng của đất nước trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
Thứ hai, nét riêng biệt thứ hai là ở cảm hứng lãng mạn. Trong "Việt Bắc", cảm hứng lãng mạn được thể hiện qua việc khắc họa vẻ đẹp của thiên nhiên, con người Việt Bắc; qua việc khẳng định niềm tin vào thắng lợi tất yếu của cuộc kháng chiến chống Pháp. Còn trong "Đất Nước", cảm hứng lãng mạn được thể hiện qua việc khẳng định sức mạnh to lớn của nhân dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; qua việc khẳng định tầm vóc vĩ đại của đất nước trong lịch sử dân tộc.
Về nghệ thuật, cả hai bài thơ đều sử dụng thể thơ lục bát - một thể thơ truyền thống của dân tộc Việt Nam. Tuy nhiên, mỗi bài thơ lại có những nét riêng biệt trong cách sử dụng thể thơ này. Trong "Việt Bắc", Tố Hữu sử dụng thể thơ lục bát một cách nhuần nhuyễn, tạo nên sự gần gũi, thân thuộc, dễ đi vào lòng người đọc. Những câu thơ lục bát trong bài thơ được ngắt nhịp đều đặn, uyển chuyển, tạo nên âm điệu du dương, tha thiết, phù hợp với việc thể hiện nỗi nhớ nhung da diết của người lính đối với quê hương, đất nước. Còn trong "Đất Nước", Nguyễn Đình Thi sử dụng thể thơ lục bát một cách linh hoạt, tạo nên sự biến hóa, đa dạng cho bài thơ. Những câu thơ lục bát trong bài thơ được ngắt nhịp linh hoạt, khi nhanh, khi chậm, khi dồn dập, khi nhẹ nhàng, phù hợp với việc thể hiện những cung bậc cảm xúc khác nhau của tác giả trước vẻ đẹp của đất nước.
Ngoài ra, hai bài thơ còn có những nét riêng biệt về ngôn ngữ. Trong "Việt Bắc", Tố Hữu sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống của người dân Việt Bắc. Những từ ngữ được sử dụng trong bài thơ đều là những từ ngữ quen thuộc, dễ hiểu, dễ nhớ, tạo nên sự gần gũi, thân thuộc cho bài thơ. Còn trong "Đất Nước", Nguyễn Đình Thi sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, gợi cảm, tạo nên vẻ đẹp lung linh, huyền ảo cho bài thơ. Những từ ngữ được sử dụng trong bài thơ đều là những từ ngữ giàu sức gợi, giúp người đọc hình dung được vẻ đẹp của đất nước Việt Nam.
Tóm lại, "Việt Bắc" và "Đất Nước" là hai bài thơ tiêu biểu cho khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn trong văn học Việt Nam giai đoạn 1945 - 1975. Mỗi bài thơ đều có những nét riêng biệt về nội dung và nghệ thuật, nhưng đều góp phần làm phong phú thêm nền văn học Việt Nam.