PhÂn tích bài thơ “tựu trường” của huy cận

Huy Cận là nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca Việt Nam hiện đại. Trước Cách mạng tháng Tám, ông nổi tiếng với tập Lửa thiêng, sau Cách mạng tháng Tám, ông vẫn tiếp tục sáng tác dồi dào, đều đặn. Thơ ông chứa đựng nhiều triết lí sâu xa về cuộc đời lẫn cuộc sống, có chút gì đấy trầm buồn, cô đơn nhưng cũng rất lãng mạn dưới ngòi bút của thi sĩ. Tựu trường là một trong những bài thơ hay nhất viết về mùa khai trường, về ngày tựu trường của thiếu niên học sinh.
Bài thơ được in trong tập Lửa thiêng vào năm 1940. Tập thơ này đã gây được tiếng vang ngay từ đầu, giúp Huy Cận đoạt giải thưởng của Tự lực văn đoàn. Có thể nói Tựu trường là một trong những bài thơ hay nhất viết về mùa khai trường, về ngày tựu trường của thiếu niên học sinh.
Ngày tựu trường là ngày mà mỗi năm cứ đến độ thu sang, các em học sinh lại cắp sách tới trường, gặp lại thầy cô, bè bạn. Ngày tựu trường luôn mang lại bao nhiêu bồi hồi, xúc động cho những ai đã trải qua những ngày tháng còn ngồi trên ghế nhà trường. Với Huy Cận, ngày tựu trường cũng không là ngoại lệ. Ông đã tái hiện lại ngày tựu trường của mình qua những dòng thơ giản dị, mộc mạc:
“Giờ nao nức của một thời trẻ dại
Hỡi ngói nâu, hỡi tường trắng, cửa gương!
Những chàng trai đang từ màu mái tóc
Biến thành vầng trăng mộng sớm muộn nhìn!”
Nhà thơ đã sử dụng từ láy “nao nức” để diễn tả tâm trạng của mình lúc bấy giờ. Đó là tâm trạng háo hức, mong chờ, phấn khởi của một cậu học trò khi sắp được tới trường, được gặp lại thầy cô, bè bạn. Niềm vui ấy như lan tỏa sang cả những sự vật xung quanh: những mái ngói đỏ tươi, những bức tường vôi trắng, những cánh cửa gương… Tất cả như hòa chung niềm vui, niềm hân hoan của các cô cậu học trò.
Câu thơ “Những chàng trai đang từ màu mái tóc/ Biến thành vầng trăng mộng sớm muộn nhìn” thật độc đáo. Tác giả đã ví các chàng trai đang say sưa học tập giống như những vầng trăng sớm muộn nhìn. Qua phép so sánh, nhà thơ muốn khẳng định rằng việc học tập chính là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực. Các chàng trai cần phải cố gắng học tập để mai sau có thể trở thành những người có ích cho xã hội.
Khổ thơ thứ hai, nhà thơ đã vẽ lên trước mắt người đọc khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp nơi trường học:
“Trường dừa trước ngõ, cây hồng trước sân
Trái xanh điểm nhạt, hoa nở vàng thơm
Lớp lớp hoa cười trong gió sớm
Mùi hương bay khắp chốn làng quê.”
Đó là hình ảnh “trường dừa trước ngõ, cây hồng trước sân”. Những loài cây quen thuộc, gần gũi với làng quê Việt Nam. Giờ đây, chúng như đang chào đón các bạn học sinh tới trường. Trên những tán cây, những cành lá, những trái hồng đỏ chót, những bông hoa hồng rực rỡ khoe sắc dưới ánh nắng ban mai. Mùi hương của hoa quả, của đất trời như quyện hòa vào nhau, tạo nên một mùi hương làng quê thật thanh khiết, trong lành.
Trước khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp ấy, các bạn học sinh càng thêm phấn khởi, hào hứng bước vào năm học mới:
“Bước tới trường, lòng thấy yêu thương
Tim đập nhanh hơn, hơi thở nồng nàn
Chân non dại ngập ngừng từng bước nhẹ
Tim run run trăm tình cảm rụt rè.”
Các bạn học sinh bước tới trường với tâm trạng “thấy yêu thương”. Lòng các bạn “thấy vui sướng”, “tim đập nhanh hơn”, “hơi thở nồng nàn”. Chân các bạn “non dại ngập ngừng từng bước nhẹ”, tim các bạn “run run trăm tình cảm rụt rè”. Đó là những cảm xúc bỡ ngỡ, e dè của những cô cậu học sinh trong lần đầu tiên tới trường.
Khép lại bài thơ, nhà thơ đã khẳng định rằng:
“Tuổi mười lăm, lòng sung sướng lắm
Gặp bạn hiền, cùng sách vở trao tay
Nghe lòng mới mở, đôi bàn tay
Tay đời ấm áp, bỗng quay về rồi.”
Tuổi mười lăm là lứa tuổi còn vô tư, hồn nhiên. Các bạn học sinh vẫn còn “sung sướng lắm” khi được tới trường, được gặp lại thầy cô, bè bạn. Các bạn “gặp bạn hiền, cùng sách vở trao tay”. Họ cùng nhau chia sẻ những cuốn sách, những quyển vở, cùng nhau trò chuyện, vui chơi. Qua đó, các bạn càng thêm hiểu nhau hơn, gắn bó với nhau hơn.
Bài thơ Tựu trường đã để lại trong lòng người đọc nhiều ấn tượng sâu sắc. Bằng giọng thơ giản dị, mộc mạc, nhà thơ đã tái hiện lại ngày tựu trường của mình một cách chân thực, sinh động. Đồng thời, qua bài thơ, nhà thơ cũng gửi gắm đến người đọc thông điệp về tầm quan trọng của việc học tập, về ý nghĩa của mái trường đối với mỗi người.
Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa… Những biện pháp tu từ này đã góp phần làm cho bài thơ thêm sinh động, hấp dẫn, đồng thời giúp nhà thơ thể hiện được chủ đề của bài thơ một cách hiệu quả.
Tựu trường là một bài thơ hay, giàu ý nghĩa. Bài thơ đã khơi gợi trong lòng người đọc những kỉ niệm đẹp đẽ về tuổi học trò, về mái trường thân yêu.