Truyện ngắn "Mùa giáp hạt" của Phan Đức Lộc là một tác phẩm văn học giàu ý nghĩa, phản ánh chân thực cuộc sống của người dân Việt Nam trong giai đoạn khó khăn, thiếu thốn. Nội dung câu chuyện xoay quanh cuộc sống của một gia đình nghèo trong mùa giáp hạt, khi lương thực dự trữ cạn kiệt, khiến họ phải đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách.
Trước tiên, tác phẩm đã khắc họa một cách sinh động bức tranh về đời sống của những người nông dân ở làng quê trong thời kì khó khăn. Những hình ảnh về bữa cơm độn khoai sắn, bữa chè khoán chia, bữa trai, bữa ốc... đã gợi lên sự thiếu thốn, vất vả của họ. Bên cạnh đó, câu chuyện cũng đề cập đến vấn đề nạn đói năm 1945, một thảm kịch lịch sử đã cướp đi sinh mạng của hàng triệu người dân Việt Nam. Thông qua đó, tác giả muốn lên án tội ác của thực dân Pháp và phát xít Nhật, đồng thời khẳng định tinh thần kiên cường, bất khuất của người dân Việt Nam trong đấu tranh giành độc lập, tự do.
Ngoài ra, tác phẩm còn thể hiện tình cảm gia đình sâu sắc, sự gắn bó giữa các thành viên trong gia đình. Trong hoàn cảnh khó khăn, họ luôn biết cách động viên, hỗ trợ lẫn nhau để vượt qua thử thách. Cụ thể, hình ảnh người mẹ tần tảo, hi sinh vì con cái; người cha vững vàng, kiên cường; người con gái hiếu thảo, ngoan ngoãn,... đã tạo nên một bức tranh ấm áp, đầy tình người.
Từ nội dung câu chuyện, ta có thể rút ra được nhiều bài học quý giá. Trước hết, đó là sự trân trọng đối với những gì mình đang có, đặc biệt là thức ăn, quần áo, chỗ ở... Bởi lẽ, trong hoàn cảnh khó khăn, những thứ tưởng chừng đơn giản ấy lại trở thành niềm mơ ước của bao người. Thứ hai, đó là tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau trong lúc hoạn nạn. Khi gặp khó khăn, mỗi người cần biết cách giúp đỡ, sẻ chia với những người xung quanh để cùng nhau vượt qua thử thách. Cuối cùng, đó là niềm tin vào tương lai tươi sáng, vào một ngày mai tốt đẹp hơn.
Tóm lại, "Mùa giáp hạt" là một tác phẩm văn học ý nghĩa, mang đậm tính nhân văn. Nó không chỉ phản ánh chân thực cuộc sống của người dân Việt Nam trong giai đoạn khó khăn, mà còn khơi gợi trong mỗi người đọc những suy ngẫm về giá trị của cuộc sống, về tình yêu thương, sự sẻ chia và niềm tin vào tương lai.