phương pháp làm bài phân biệt các chất vô cơ

Xây dựng sơ đồ tư duy hoặc bảng biểu:

Đây là bước quan trọng để hệ thống hóa các bước phân biệt.

Bắt đầu với các dấu hiệu nhận biết ban đầu: Quan sát màu sắc, trạng thái (rắn, lỏng, khí), mùi (nếu được phép và an toàn).
Lựa chọn thuốc thử ban đầu: Chọn thuốc thử có khả năng tạo ra sự khác biệt rõ ràng giữa ít nhất một số chất trong hỗn hợp.
Dựa vào hiện tượng quan sát được (kết tủa, sủi bọt khí, thay đổi màu sắc, tỏa nhiệt/lạnh): Phân nhóm các chất dựa trên phản ứng với thuốc thử.
Tiếp tục sử dụng các thuốc thử khác: Lựa chọn thuốc thử phù hợp để phân biệt các chất còn lại trong từng nhóm.
Lặp lại quá trình: Cho đến khi tất cả các chất được phân biệt rõ ràng.
3. Lựa chọn thuốc thử thông minh:

Việc lựa chọn thuốc thử phù hợp là chìa khóa để giải quyết bài toán. Dưới đây là một số thuốc thử thường dùng và các ion/chất mà chúng có thể nhận biết:

Dung dịch nước (H₂O): Phân biệt chất tan và không tan.
Dung dịch axit (HCl, H₂SO₄ loãng):
Nhận biết muối carbonate (CO₃²⁻), bicarbonate (HCO₃⁻) (sủi bọt khí CO₂).
Nhận biết muối sulfite (SO₃²⁻), bisulfite (HSO₃⁻) (sủi bọt khí SO₂ có mùi hắc).
Nhận biết muối sulfide (S²⁻) (sủi bọt khí H₂S có mùi trứng thối).
Nhận biết một số kim loại hoạt động (Mg, Zn, Fe...) (sủi bọt khí H₂).
Dung dịch bazơ (NaOH, KOH):
Nhận biết một số ion kim loại tạo hydroxide lưỡng tính (Al³⁺, Zn²⁺, Cr³⁺) (kết tủa tan trong kiềm dư).
Nhận biết muối ammonium (NH₄⁺) (khi đun nóng có khí NH₃ mùi khai).
Nhận biết một số muối kim loại tạo kết tủa hydroxide có màu đặc trưng (Cu²⁺ - xanh lam, Fe²⁺ - trắng xanh, Fe³⁺ - nâu đỏ...).
Dung dịch muối (AgNO₃, BaCl₂, Ba(NO₃)₂):
AgNO₃: Nhận biết halogenide (Cl⁻ - kết tủa trắng AgCl, Br⁻ - kết tủa vàng nhạt AgBr, I⁻ - kết tủa vàng đậm AgI), phosphate (PO₄³⁻ - kết tủa vàng Ag₃PO₄), sulfide (S²⁻ - kết tủa đen Ag₂S).
BaCl₂ hoặc Ba(NO₃)₂: Nhận biết sulfate (SO₄²⁻ - kết tủa trắng BaSO₄), carbonate (CO₃²⁻ - kết tủa trắng BaCO₃), sulfite (SO₃²⁻ - kết tủa trắng BaSO₃).
Chất chỉ thị (phenolphtalein, quỳ tím): Phân biệt axit, bazơ, môi trường trung tính.
Kim loại (Cu): Nhận biết dung dịch chứa ion NO₃⁻ trong môi trường axit (Cu tan, có khí NO hoặc NO₂ không màu hóa nâu trong không khí).
Nhiệt độ: Phân biệt muối ammonium (NH₄⁺) (dễ bị nhiệt phân).
4. Mô tả hiện tượng rõ ràng:

Khi thêm thuốc thử, bạn cần quan sát kỹ các hiện tượng xảy ra:
Màu sắc kết tủa: Trắng, xanh lam, nâu đỏ, vàng,...
Trạng thái kết tủa: Keo, bông xốp,...
Màu sắc dung dịch: Thay đổi như thế nào?
Sự xuất hiện của khí: Có bọt khí không? Màu gì? Mùi gì (thận trọng khi ngửi)?
Sự thay đổi nhiệt độ: Dung dịch nóng lên hay lạnh đi?