phân tích đặ sắc nghệ thuật trần thuật ( lời kể chuyện, điểm nhìn, ngôi kể )

linh mai

Mở bài:

• Giới thiệu đoạn trích “Bà già quên khóc” – truyện ngắn của Võ Diệu Thanh.
• Nêu khái quát yêu cầu: phân tích nghệ thuật trần thuật đặc sắc (ngôi kể, điểm nhìn, giọng điệu, cách kể chuyện...).

Thân bài:

1. Ngôi kể và điểm nhìn:

• Ngôi kể thứ nhất ("Tôi") tạo sự chân thực, gần gũi, dễ cảm thông.
• Điểm nhìn trần thuật đặt vào nhân vật “tôi” – người lính, người kể chuyện đồng thời là người chứng kiến và chia sẻ.

1. Giọng điệu kể chuyện:

• Giọng kể mộc mạc, chân thành, có chiều sâu cảm xúc.
• Kết hợp giữa chất tự sự và trữ tình, thể hiện nỗi đau chiến tranh, sự thương cảm với bà mẹ mất con.

1. Nghệ thuật kể chuyện đan xen giữa quá khứ – hiện tại:

• Dòng hồi tưởng, kí ức được đan cài tự nhiên.
• Nhấn mạnh sự mất mát kéo dài, những ám ảnh không nguôi.

1. Khắc họa nhân vật qua đối thoại, hành động, suy nghĩ:

• Nhân vật bà cụ hiện lên rõ nét qua cách nói chuyện, biểu cảm: vừa lẫn lộn, vừa đau đớn.
• Sự “quên khóc” là hình ảnh mang tính biểu tượng sâu sắc cho sự chai sạn cảm xúc vì quá nhiều đau thương.

1. Nghệ thuật gợi cảm xúc từ chi tiết đời thường:

• Những hình ảnh quen thuộc (bánh mì, tàu lửa, cảnh quay phim...) lại chứa đựng bi kịch lớn lao.
• Sự đối lập giữa đời thường và đau thương làm bật lên nỗi ám ảnh chiến tranh.

Kết bài:

• Khẳng định hiệu quả nghệ thuật trần thuật trong việc truyền tải cảm xúc và thông điệp nhân văn.
• Đoạn trích để lại dư âm sâu sắc về số phận con người, đặc biệt là những người mẹ Việt Nam trong chiến tranh.

Văn học luôn mang trong mình sứ mệnh lưu giữ ký ức, khơi dậy cảm xúc và chạm đến những nỗi đau sâu thẳm của con người. Đoạn trích “Bà già quên khóc” của Võ Diệu Thanh là một minh chứng tiêu biểu, không chỉ ở nội dung xúc động mà còn bởi nghệ thuật trần thuật đặc sắc, giúp người đọc chạm đến tận cùng nỗi đau chiến tranh và số phận của những con người nhỏ bé.

Điểm nổi bật đầu tiên là việc tác giả lựa chọn ngôi kể thứ nhất – nhân vật "tôi" – một người chứng kiến và đồng hành cùng người mẹ trong suốt chuyến đi tìm xác con. Chính cách kể này khiến câu chuyện trở nên gần gũi, chân thật, giúp người đọc dễ dàng nhập tâm vào cảm xúc, suy nghĩ và nỗi day dứt của người trong cuộc. Nhờ đó, những bi kịch cá nhân trong câu chuyện không còn là của riêng nhân vật, mà trở thành nỗi ám ảnh chung cho mọi độc giả.

Điểm nhìn trần thuật đặt vào nhân vật "tôi" cũng là một thủ pháp nghệ thuật hiệu quả. Từ góc nhìn của một người ngoài cuộc, "tôi" quan sát bà cụ, nghe cụ nói, cảm nhận từng chi tiết nhỏ – từ ánh mắt, lời nói, cử chỉ – rồi từ đó truyền tải đến người đọc hình ảnh một bà mẹ đã đi qua bao đau thương đến mức... quên cả khóc. Điểm nhìn ấy không chỉ thể hiện sự cảm thông, mà còn là một cái nhìn nhân văn và đầy ám ảnh.

Giọng điệu trần thuật trong truyện rất đặc biệt – mộc mạc, tự nhiên nhưng chất chứa nhiều tầng cảm xúc. Tác giả không dùng quá nhiều từ ngữ bi lụy, mà để chính sự im lặng, những câu nói đời thường và cả những chi tiết giản dị (như ổ bánh mì, đoàn tàu, đôi dép nhựa…) lên tiếng. Qua cách kể ấy, người đọc cảm nhận được một nỗi đau lặng thầm, một nỗi buồn đã chai sạn, sâu lắng, khiến ta không thể rơi nước mắt – giống như chính bà cụ đã "quên khóc".

Ngoài ra, tác giả còn rất thành công trong việc lồng ghép giữa hiện tại và quá khứ. Những đoạn hồi tưởng về hành trình đi tìm con, những năm tháng chiến tranh tàn khốc, những người mẹ khác cũng từng “quên khóc”… tất cả hiện lên như một thước phim quay chậm, đầy ám ảnh. Đây là cách kể chuyện không tuyến tính nhưng lại gợi mở chiều sâu, khắc sâu nỗi đau không chỉ là một khoảnh khắc, mà là một đời người.

Bằng những chi tiết nhỏ nhưng giàu biểu tượng, như chiếc ghế chờ ở trạm tàu, đôi dép bị bỏ quên, ổ bánh mì rơi giữa sân ga… tác giả đã khắc họa chân dung một người mẹ đau đáu nỗi nhớ con – nhưng nỗi nhớ ấy không còn nước mắt, không còn lời than vãn, mà chỉ còn là sự câm lặng, lặp lại và bào mòn.

Qua đoạn trích, người đọc không chỉ hiểu thêm về những mất mát mà chiến tranh để lại, mà còn cảm nhận được sức mạnh của nghệ thuật trần thuật: kể ít mà gợi nhiều, dung dị mà sâu sắc. Võ Diệu Thanh đã để lại trong lòng người đọc không chỉ là một bà mẹ trong chiến tranh, mà là biểu tượng của hàng triệu bà mẹ Việt Nam từng câm lặng tiễn con đi, rồi lặng lẽ mang nỗi đau trở về.